Kara Perşembe olarak adlandırılan Büyük Buhran; 24 Ekim 1929 perşembe günü Walt Street Borsasının çökmesiyle başladı. (Aberdeen Press and Journal, 30 Ekim 1929:7).

Krizle birlikte bankalar ve binlerce şirket iflas etti, borsa dibe vurdu. ABD’de başlayan ve kısa süre içinde tüm dünyayı etkileyen ekonomik buhran; İkinci Dünya Savaşının başlamasıyla yerini yeni buhranlara bıraktı.

1929 şubatında Federal Rezerv Bank, spekülatif amaçlı kredileri kısıtlama kararı aldı. Yaz ortasında banka faiz oranlarındaki artış, Walt Strett’te korkunç satışlara yol açmıştı. (Daily Mirror, 10 Ağustos 1929:3). ABD bankacılık otoriteleri, yaygınlaşan spekülasyonu dizginlemeye çalışıyordu. Alınan kararlar kriz öncesi tahvil piyasasında hareketlilik yarattı.

Bankalar moratoryum ilan edince halk, finans kurumlarına hücum etti; ancak kimseye tek bir dolar dahî verilemiyordu. Kanlı bir ihtilal patlak verebilir endişesiyle devletin güvenlik güçleri teyakkuzdaydı.

Krizin yansımaları toplumun her kesiminde hissediliyordu. Borsa spekülasyonunda alanının en iyisi kabul edilen yatırımcı J. Livermore* intihar ettiği zaman; o güne kadar elde ettiği mal varlığından çok daha fazla borcu bulunmaktaydı. (Hull Daily Mail, 21 Ekim 1929:5).

Dolar buhranıyla birlikte milyarderler bile zor duruma düştü. 1914 yılında ABD’de 7000 olan milyoner sayısı on yıl içinde 40.000’e çıkmıştı. (Staffordshire Sentinel, 29 Ocak 1929:6). FED’ten bir yetkiliye göre yeni milyonerlerin çoğu; para biriminin değerindeki şiddetli düşüş nedeniyle yaratılmıştı. Senelik varidatı bir milyon doları geçen tek isim ise milyarder John Davison Rockefeller idi.

Rockefeller, haftada on şilin maaşla memur olarak başladığı hayatına, 1916‘da dünyanın ilk milyarderi olarak devam etmişti. Zenginleşmeye başladığı ilk dönemlerde; işçi haklarını yok saydığı ve çalışanlarına kötü muamele ettiği iddia edildi. (Justice, 21 Mart 1891:1).

1914 yılında Colorado’da Rockefeller’lara ait madenlerdeki grevlerde, çok fazla insan ölmüştü. Başkan Wilson araya girerek Rockefeller’dan grevi durdurmasını istemiş; ancak Rockefeller bu talebi reddetmişti. (Daily News, 02 Mayıs 1914:1). Gazeteler grevcilerin ölümünden Rockefeller’in “elastik vicdanı”nı sorumlu tuttu. Ölenlerin yakınları onu cinayetle suçlamış; yargılanmasını istemişlerdi.(Birmingham Mail, 04 Mayıs 1914:3).

Büyük Buhran öncesinde ABD’nin grev geçmişi acı örneklerle doluydu. Aradan geçen zamanda insanlar örgütlü hareket etmenin önemini kavradı. Eyaletlerin bir çoğundan toplu grev haberleri geliyordu.

1934 yılında ABD tarihinin en geniş kapsamlı işçi grevi yaşandı. Kamyon ameleleri ve........

© Medyafaresi