I. İŞ SÖZLEŞMESİ

A. İş Sözleşmesinin Tanımı

İş sözleşmesi; işçi ile işveren arasında yapılan bir Özel Hukuk sözleşmesidir. İş sözleşmesi ile işçi, işverenin emir ve talimatları altında iş görme, işveren de yapılan iş karşılığında ücret ödeme borcunu üstlenmektedir.

B. İş Sözleşmesinin Unsurları

Tanımından da anlaşıldığı üzere, iş sözleşmesinin unsurları; iş görme, ücret ve bağımlılık olarak karşımıza çıkmaktadır. Bağımlılık; iş görme borcunun, işverenin emir ve talimatları doğrultusunda ve işin gerekliliklerinin yanı sıra işverenin istek ve beklentilerinin de dikkate alınması suretiyle yerine getirilmesi anlamına gelmektedir. Elbette iş görme borcunun tespiti, her somut olayda değişmekte ve borcun kapsamı ile emir ve talimatlara uygun davranmanın boyutu farklı olabilmektedir. Örneğin; iş yerinde temizlik işçisi olarak çalışan bir kimse, temizliği işverenin istediği şekilde veya istediği yerden başlayarak yapmakla yükümlüdür. Ancak bir yaşlıya bakması için ücret ödenmesi kararlaştırılan kimse, emir ve talimatların yanında kendi mesleki bilgisini de kullanmak durumundadır. Aynı husus, çocuk bakımı için de geçerli olmaktadır. Ancak bu noktada verilen emir ve talimatın, suç teşkil etmemesi ve hukuka uygun olması aranmaktadır.

C. İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

İş sözleşmesi; adından da anlaşıldığı üzere, bir sözleşmedir. Sözleşmelerin ortak temel özelliği ve sözleşmeleri, tek taraflı hukuki işlemlerden ayıran unsuru, yapılan hukuki işlemin iki taraflı olmasıdır. İki taraflı olmasından anlaşılması gereken, sözleşmelerin iki tarafın karşılıklı irade beyanlarıyla kuruluyor olmasıdır. Bu ifade, sözleşmelerin tümü için geçerliliğini korumaktadır. Ancak bir sözleşmenin iş sözleşmesi olmasında aranan diğer unsur, yapılan sözleşmenin karşılıklı iki tarafa borç yüklüyor olmasıdır. Bu sebeple de iş sözleşmesi, sözleşme türleri arasında iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme türü olarak karşımıza çıkmakta ve aynı zamanda tam iki tarafa borç yüklemektedir. Tüm bu sayılanlar gerekli ise de, yeterli olmamaktadır. Zira iş sözleşmesinin tam iki tarafa borç yükleyen diğer sözleşmelerden ayırt edilebilmesi için iş sözleşmesinin özel unsurlarının da bulunması gerekmektedir. Bunlardan ilk ikisi, işçi yönünden iş görme borcu, işveren yönünden ücret ödeme borcu olup; bu borçlar, aynı zamanda sözleşmede borçlu olanın karşı tarafı bakımından talep etme yetkisi veren haklar olarak karşımıza çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle; işveren için ücret ödeme borcu, işçi için işçilik alacakları arasından ücret alacağını oluşturmaktadır. Benzer şekilde işçiye ödenen ücret karşılığında işverenin de, kendisinin gösterdiği veya iş sözleşmesinde yazılı olan işin yapılmasını, verilen işin tamamlanarak teslim edilmesini veya edimin kararlaştırılan zamanda, yerde, şekilde ifasını isteme hakkı bulunmaktadır. Elbette tüm bunların yanı sıra bu borcun, işverene bağımlı bir şekilde yapılması ve işverenin emir ve talimatlarına uygun davranılması suretiyle ifası da gerekmektedir.

D. İş Sözleşmesinin Şekli

Kural olarak iş sözleşmesinin özel bir şekli bulunmamaktadır. Bu sebeple taraflarca, iş sözleşmesinin istenilen şekilde yapılması mümkündür. Ancak süresi, bir yıl ve daha fazla olan sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması zorunluluk arz etmektedir. Bu şekil şartı, ispat şartı olmayıp geçerlilik şartı olarak karşımıza çıkmaktadır. Öngörülen şekle uyulmamasının yaptırımı ise, mutlak butlanla batıl olmadır.

II. İŞ SÖZLEŞMESİNDE SÜREKLİ İŞ – SÜREKSİZ İŞ AYRIMI

İş sözleşmesi konusu incelenirken karşımıza çıkan ayrımlardan biri, sürekli iş - süreksiz iş ayrımı olmaktadır. Bir iş sözleşmesine konu olan işin, sürekli iş mi yoksa süreksiz iş mi olduğu, taraflarca belirlenen bir durum olmayıp, doğrudan kanun koyucu tarafından yasal düzenlemeyle belirlenmektedir. Bu doğrultuda nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denilmektedir. Sürekli iş – süreksiz iş ayrımının önemi; kendisini, her iki iş türüne uygulanması gereken yasal mevzuat hükümlerindeki farklılıklarda göstermektedir.

III. İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ

A. Genel Kural

İş sözleşmesinin türleri bakımından kanunda tahdidi bir sayım bulunmamaktadır. Bu kapsamda taraflarca yasal sınırlamalara uygun olması kaydıyla, bir iş sözleşmesinin ihtiyaca uygun türde düzenlenmesi mümkün olmaktadır. Yasal sınırlamalardan kasıt ise; hukukun genel prensipleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 27 hükmüyle düzenlenen kesin hükümsüzlük halleri ile mahiyetine uygun düşen sair genel ve özel hükümlerdir. Örneğin; işçi ile işveren arasında, işverenin her sinirlendiğinde işçiyi dövebilmesi şeklinde bir sözleşmenin yapılması mümkün olmamaktadır. Zira bu halde sözleşme, işçinin kişilik haklarını........

© Manisa Meydan Gazetesi