“Ignatios ile Photios arasındaki rekâbet, Ignatios’un manastırını Photios’un Vordonos Adaları’ndaki manastırının karşı sâhiline inşâ ettirdiğini kanıtlamaktadır”

M. Ramsay’ın, “836 yılında Theophilos, Bryas’ta Arap mimarisi tarzında bir saray inşâ ettirmiş, bunun için de Satyros Manastırı’nın taşlarını kullanmıştı” demesine itibar etmeyin, palavradır. Her şeyden önce, Bryas Sarayı 831 veya 832 yılında, İgnatios’un Satyros Manastırı ise 867 veya 877 yılı civârında inşâ edildiklerine göre, Bryas Sarayı’nda kendisinden yaklaşık yarım asır sonra inşâ edilen Satyros Manastırı’nın taşlarının kullanılması nasıl mümkün olabilir? Aksine, Bryas Sarayı’nda, vaktiyle mahalde bulunan ve putperestlik dönemine ait bir Satyros tapınağının kalıntılarından taşlar kullanmış olmalıdır, Ignatios’un Satyros Manastırı’nın dahi o tapınağın kalıntılarının yerine veya hemen yakınına inşâ edildiği kanısındayım.

***

Ignatios ile Photios arasındaki rekâbet, Ignatios’un manastırını Photios’un Vordonos Adaları’ndaki manastırının karşı sâhiline inşâ ettirdiğini kanıtlamaktadır. Bu nedenle, Küçükyalı ve Çınar mahalli, Bryas değil, Bizans öncesinden beri buradaki tapınağa nazaran Satyros isimli yerdir, Bryas ise Dragos’un etekleridir. Vordonos dedim ya, biliyorum, şimdi çoğunuz haritalarda o adaları arayacak, ama boşuna zahmet etmeyin, bulamazsınız. Bu yüzden birlikte Dragos’a çıkmadan önce size Vordonos hakkında bazı bilgiler çıtlatayım.

***

Sâhil doldurulmadan ve mendirek dolgu alanın altında kalmadan önce, Bostancı’da deniz sığ ve kayalıktı. Bu kayaların hemen hepsi de, 1010 yılına tarihlendirilen bir deniz heyelânı sonucunda batan Vordonos Adaları’nın kalıntılarıydı. Bunlar Yıldız Kayalıkları ve Dilek Kayalıkları olarak biliniyorlardı. Çevreleri kumluk olup, su ancak Çamlık mevkiindeki Satyros Manastırı’nın hizâsındaki kayalıklardan sonra Maltepe’ye doğru kademeli olarak derinleşmekteydi. Çakar ile Bostancı sâhili arasıysa, Tan Sokak’ın denizle kavuştuğu yere kadar hep kayalıktı. Yıldız Kayalıkları’ndan ve Dilek Kayalıkları’ndan, balıkçılar kaya barbunyası ve pavurya avlayıp, midye çıkarıyorlardı. Onların bu kayalıkları Batık Manastır olarak isimlendirdiklerini duymuştum. Mendirek ile Tan Sokak arasındaki kayalıklardaysa, sepetle gelincik balığı avlayanları eskilerden çok kişi anımsayacaktır.

***

‘65 yılında Çakar civârına zıpkınla balık avlamak için dalan Büyükadalı Yanni Haraçoğlu, suyun dibinde taşlarla yapılmış yola benzer bir şey görür. Aradan otuz dokuz yıl geçer, Fener Rum Patrikhânesi’nin arşivindeki eski bir haritada Vordonos Adaları’nın işâretlendiğinin görülmesi üzerine, dalgıç ve mimar İnkilap Obruk, sualtı kameramanı ve arkeolog Yılmaz Akyunus ve Yanni Haraçoğlu, sonradan ismini Yalçın olarak değiştirdi, aynı yere birlikte dalarlar. Yılmaz Akyunus, dalışta gördüklerini, “Marmara’nın dibi çok bulanık. Sağlıklı görüntü almak bazen olanaksız. Büyük kayalara benzeyen bazı karartıların biraz uzaktan bakınca aslında büyük ve uzun duvarlar olduklarını fark ettik. Renkli taşlardan yapılmış yol ise, çok net görünüyordu,” şeklinde ifâde etmişti. Vordonos Adaları’nın, yıllar önce Semavi Eyice tarafından kayda geçirilmiş olmasına rağmen, ancak Halit Kakınç’ın ve Emre Ünsallı’nın yazılarından sonra bilinirlik kazanmasıysa tuhaftır. O yazıların ardından, Serco Ekşiyan, Ercan Akpolat, Volkan Narcı, Can Sızmaz, Anıl Durmaz, Yener Kuşçuoğlu ve Gökhan Karakaş batık adalara dalıp, çok değerli sualtı çekimleri gerçekleştirmişlerdir. Onların çekimleri bize Vordonos Adaları’nın en az iki büyük adadan ve kayalık denebilecek bir sürü adacıktan oluştuğunu kanıtlıyor. John Lodge Cowley’nin “A Plan of Constantinople, Places Adjacent and Canal of the Black Sea” başlıklı 1770 yılına ait haritasında,........

© Karar