Son köşe yazısında, 2024 yılını 6 enflasyonla bitiren mallar grubu enflasyonunun, 2025 yılında $’e düşeceğini; keza 2024 yılını f’yla bitiren hizmetler grubu enflasyonunun da 2025’te @’a kadar düşebileceğini analiz etmiştik.

Bu iki veriden yola çıkarak fiyatların, sadece maliyetler kadar artması durumunda enflasyonun, yani TÜFE’nin (,8’e kadar düşebileceğini de hesaplamıştık.

Bu analizin “bir masa başı analizi” olduğunu da belirtmiş ve gerçek fiyat artış oranlarını, yani TÜFE’yi, iktisadi faaliyetlerin yani yatırım ve tüketim harcamlarının belirleyeceğini teslim etmiştik.

Teoriye göre firmalar, kârlı fiyat teklifleriyle müşterilerinin karşısına “ya nasip” tevekkülüyle çıkarlar fakat gerçek fiyatların piyasalardaki yatırım ve tüketim haramalarının niteliğine bağlı olduğunu bilirler.

Peki kim bu yatırım ve tüketim harcaması yapan müşteriler?

1)En büyük müşteri Hükümet, borçlarını döndürmek ve yatırım veya tüketim harcaması yapmak için cebine yaklaşık olarak 15 Trilyon TL para koyup çarşı-pazara öyle çıkıyor.

2)Türkiye’de kamuda veya özel sektörde; kendi aile işletmesinde veya başkasının işinde çalışan yaklaşık 33 milyon insan var. Bu insanlar da hükümet gibi ücret ve maaşlarıyla ya tüketim harcaması yaparlar veya yatırım harcaması.

Bu 33 milyon kişiye ilaveten 16 milyon kişi de emeklilik maaşı alıyor. Böylece her ay Türkiye’de 49 milyon kişi elde ettiği gelirin bir kısmıyla ya tüketim harcaması yapıyor veya yatırım.

3) Üçüncü olarak tüzel kişi dediğimiz firmalar var. Firmalar da bir taraftan ürünleri satarken aynı anda bu ürünlerin üretimi için gerekli olan tüketim veya yatırım harcamalarını yaparlar.

4) İhracat pazarlarındaki müşteriler ve Türkiye’yi ziyaret eden turistler.

Hem hükümet hem gerçek kişiler hem de tüzel kişiler bazen gelirlerinin üzerinde bir yatırım veya tüketim harcaması yaparlar; bu durumda ya daha önce biriktirdikleri paralarını harcarlar veya kredi kullanırlar.

Orta Vadeli Program, harcama yöntemiyle hesaplanan 2024 GSYH’nı yani yatırım ve tüketim harcamalarını 44,2 Trilyon TL ve 2025 yılı için de 61,6 Trilyon TL olarak tahmin etmiş.

Konuyu biraz daha detaylandıralım.

HANGİ FAKTÖR ENFLASYONA NE KADAR SEBEP OLUYOR

1) BÜTÇE

2025 yılı için bütçede yapılan 3’lük artış, benim modelimde $-) aralığında bir enflasyona sebebiyet veriyor.

Ara Değerlendirme: Bütçenin 3 artırılarak 11 Trilyondan 15 Trilyon TL çıkması, TCMB’nin orta noktası ! olan enflasyonu düşürme hedefinini baltalamaktadır.

Bütçe hacmindeki yüksek artış oranları, yüksek “bütçe açığı”ndan da, “ücret ve maaş zamları”ndan da hatta kur artışları”ndan da daha zararlı bir faktördür; ekonomide olabilecek en enflasyonist harekettir.

Doğrusu “Ben olsam daha iyi ve daha küçük bir bütçe yapardım” umuduyla oturup, bütçeyi, tabir caizse didik didik ettim ve ben de anlamlı oranlarda bütçeyi küçültemedim. Bütçenin harcama esnekliği çok azalmış.

İddia: Bütçedeki artış 3 değil de mesela %3 olsaydı enflasyon da tek haneli seviyeye inebilirdi.

2) GERÇEK KİŞİ ÜCRET VE MAAŞ ZAMLARI

a) Kendi aile işletmesinde çalışanların 2025 yılında, 2024 yılından daha fazla reel harcama yapması beklenmiyor çünkü stoklanabilir mal fiyatlarında TÜFE’nin ve kredi faiz oranlarının üzerinde bir fiyat artışı beklenmiyor.

Aynı zamanda mevduatlara verilen faiz oranları da cazip kalmaya için devam edeceği için varlıklı kesimlerde de başlayan “harcamalarda da iştahsızlık” trendi devam edecektir.

İşletmeler için işlerin, bu yıl biraz daha zor olacağı beklentisi de “üç milyon işyeri sahibi ve aileleri”nin harcama iştahını........

© Karar