Gökyüzündeki nadir misafir pek çoğunuz duymuşsunuzdur: 3I/ATLAS. Güneş Sistemi’ne dışarıdan (yıldızlararası) gelen bu cisim, Ekim’de Mars’ın yakınlarından geçerken uzay araçlarımıza adeta “bana yakından bakın” diyecek. Bu, hem boyutunu hem de doğasını anlamamız için benzersiz bir fırsat.

Peki bilim insanları bu ‘misafir’ için neler söylüyor? “Doğal kuyrukluyıldız davranışı görüşü baskın. Hubble’ın 21 Temmuz çekimlerinde 3I/ATLAS’ın buzlu çekirdek, koma, kuyruk sergilediği görülüyor; yani klasik kuyrukluyıldız resmi ortaya çıkıyor. Dünya için tehdit yok; nesne güvenli uzaklıklardan geçiyor.

Yine de ‘asıl veri’i Ekim’de keskinleşecek. 3I/ATLAS Mars’a görece yakın bir geometriden geçerken MRO/HiRISE gibi kameralar çekirdeğin parlaklığını daha iyi ölçecek. Bu sayede yansıtırlık (albedo) varsayımıyla çap/kütle için daha dar sınırlar elde edilebilecek.

“Kimya sıra dışı olabilir ama doğal açıklama güçlü.” Gemini South’un Eylül başı görüntüleri büyüyen bir kuyruk ve tipik toz-buz davranışı gösteriyor; bu da “doğal kuyrukluyıldız” yorumunu destekliyor.

“Gezegen tohumu olabilir mi?” Bazı araştırmacılar, yıldızlararası cisimlerin genç yıldızların çevresinde toz-gaz toplamayı tetikleyen ‘tohumlar’ gibi davranabileceğini savunuyor; 3I/ATLAS bu fikre yeni veriler sağlayabilir. İyi de gezegen tohumu ne ola ki? Yeni doğan bir yıldızın etrafında “toz–gaz çorbası” var. İçine önceden hazır büyükçe bir parça (mesela bir kaya/kuyrukluyıldız çekirdeği) düşerse, bu parça tohum gibi davranıyor. Tohumun çekimi çevresindeki tozları kendine çekiyor; üst üste yapışan malzeme ile minik bir gezegen çekirdeği hızla büyür. Peki bu neden önemli? Normalde “kum tanesinden dağa” büyümek çok yavaş olur. Tohum geldiğinde kestirme yol olur, büyüme hızlanır. Bu şu an makul bir bilimsel fikir (simülasyonlarla destekleniyor) ama doğrudan kanıtı az. 3I/ATLAS gibi büyük, yıldızlararası cisimler bu fikri test etmek için iyi fırsat. Kısacası: “Gezegen tohumu”, genç yıldızın etrafındaki toz bulutuna düşen hazır bir çekirdek; çevresini mıknatıs gibi çekip mini gezegenin başlangıcını hızlandırıyor.

Daha önce böyle bir “yakın plan fırsatı” yaşadık mı? Evet. 2014’te C/2013 A1 (Siding Spring), Mars’ın yanından 140 bin km gibi sıra dışı yakın bir mesafeden geçti. NASA, Mars yörüngesindeki araçlarını korumaya alırken aynı anda benzersiz ölçümler yaptı; geçiş, Mars atmosferinde bile ölçülebilir etkiler bıraktı. Bu olay, “yol üstünden geçen bir kuyrukluyıldızı Mars filosuyla birlikte gözlemek” için tarihi bir fırsattı ve işe yaradı. Bugün 3I/ATLAS için beklenen de, ölçek farklı olsa bile, benzer bir ‘yakından teyit’ şansı.

Ekim ayında bizi neler bekliyor?

Boyut aralığı (çap) daha netleşebilir; “çok büyük mü, makul ölçekte mi?” tartışması sayılarla daralır. Kuyruk ve renk (kimya) gözlemleri derlenir; Hubble/JWST ve yer teleskoplarıyla birlikte kompozisyon resmi daha okunur hale gelir. “Uzaylı eseri olabilir mi?” başlığı kanıt ister: Şu anki ana akım yorum doğal kuyrukluyıldız yönünde. Sıra dışı iddialar için Ekim ölçümleri eleme/teyit rolü görecek.

Kısaca; 3I/ATLAS, nadir bir ziyaretçi. Bilim insanlarının çoğu doğal kuyrukluyıldız diyor; Ekim ise “ne kadar büyük?” ve “kimyası ne söylüyor?” sorularına yakın plan yanıt getirebilecek ay. Aynı gökyüzüne birlikte bakınca, belirsizlik hızla azalıyor.

‘Ruj patlaması’ ve yapay zekanın sessiz hükümranlığı

Tüketiciler lüks çantaları rafa kaldırırken, 3-5 dolarlık rujlar ekonomik krize meydan........

© Karar