Akif, Safahat/Birinci Kitap’ta “Köse İmam” şiirine, Gölgeler kitabında ise “Said Paşa İmâmı” şiirine yer verir. “Köse İmam”, Akif’in tanıdığı ve bildiği bir şahsiyet olup, şiirin ilk mısralarında onu şöyle tanıtmaktadır:

İlmi az, görgüsü çok, fıtratı yüksek bir imam

Tanırım ben ki hayatında tanıtmıştı babam

Akif’in muhayyel “Köse İmam”ı, aslında Bosnalı Ali Şevki Efendi’den başkası değildir. Akif, “Köse İmam” şiirini Ali Şevki Efendi’ye ithaf etmiştir.

“Said Paşa İmâmı” Kimdir?

Akif’in, şiirin dipnotunda: “Ahlâkı da sesi gibi ilâhî olan bu adamı çocukluğumda bir kere dinlemiştim. Said Paşa’nın kim olduğunu bilemiyorum”, (Safahat, s. 490) dediği “Said Paşa İmâmı”, Akif’in dediği gibi, Said Paşa değil, 1890 yılında vefat eden aslen Manisalı mevlidhan, şair, hattat ve hânende Hasan Rızâ Efendi’dir. Damad Mehmed Said Paşa’nın (ö. 1868) imamlığını yapmasından dolayı “Said Paşa İmâmı” diye meşhur olmuş, ondan gördüğü ilgi ve himayeden dolayı bu lakapla anılmıştır. Sultan Abdülaziz’in hünkâr imamı iken Dolmabahçe Camii’ndeki ilk cuma selâmlığında kendisine hutbenin hicaz makamında okunmasının irade buyurulduğu söylenince, “irade ile hutbe okunmaz, ne zuhur ederse o okunur” diyerek geri çevirecek kadar içinden geldiği gibi hareket eden Hasan Rızâ, aynı zamanda yoksul ve kimsesizlerin isteklerini geri çevirmeyen, onları hemen yerine getiren mütevazı bir kişiliğe sahip idi. Akif, “Said Paşa İmâmı” şiirinde onun bu özelliğini anlatmaktadır. (TDV İslâm Ansiklopedisi)

“Said Paşa İmâmı” Şiirindeki Mevzuya Gelince

Said Paşa İmâmı (Hasan Rızâ), mevlid okuması için saraya davet edilir. Ancak, yolda giderken yaşlı bir kadın karşısına çıkar ve vefat eden kızı için ondan mevlid okumasını ister. Said Paşa İmâmı, kadının bu isteğini çaresizce kabul eder ve kadının ölmüş kızına mevlid okumaya gider. Bu nedenle de saraya geç kalır. Bu esnada sarayda mevlid okunmaya başlanmış ve neredeyse bitmek üzeredir. Akif, ana temaya geçmeden önce mevlid okunacak mekân, dinlemeye gelenler ve mevlidi okuyacak olan Said Paşa İmâmı’nın geç kalmasından dolayı insanlar arasında cereyan eden konuşmalara........

© İnsaniyet