Benzer isimli bilginler olarak, Mısır’ın yetiştirdiği baba Muhammed Şâkir ve üç evladı Ahmed, Mahmud ve Ali Şâkir’in isimlerine yer vereceğiz. Şâkir ailesi, ilim dünyasına, yaptıkları telif çalışmaları yanında bazı eserlerin ilmi neşirlerini gerçekleştirmek ve dergilerde makaleler yazmak suretiyle önemli katkılar sunmuşlardır. Mahmud Şâkir’in “din” ve “dil” kavramları hakkındaki yazıları kayda değerdir. Özellikle Ahmed ve Mahmud Şâkir’in İslâm ilim ve irfanına ait eserleri neşretme yolunda harcadıkları emek ve gösterdikleri çabalar her takdirin üstündedir. Ahmed Şâkir, kitapların tashihi, fihristler hazırlanması gibi konularda Müslümanların Batılılardan/Frenklerden önde olduklarını anlatan ve Tirmizî’nin Sahîh’ine mukaddime olarak tasarladığı Tashîhi’l-Kütübi ve Sun’u’l-Fehârisi’l-Mu’cemeti ve Keyfiyyeti Zabti’l-Kitabî ve Sebku’l-Müslimîne el-İfrance fî zâlike adlı bir çalışma yapmıştır.

Şâkir ailesinin fertlerine geçmeden önce benzer ismi taşıyan şahsiyetler olduğunu belirtmekte yarar vardır. İbn Şâkir diye de anılan ve İbn Hallikân’ın Vefeyâtü’l-A’yân adlı eserine zeyil yazan tarihçi ve biyografi yazarı Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir el-Kütübî (ö. 764/1363), Osmanlı bilgini Mehmed Zihni Efendi’nin (1846-1913) öğrencisi ve Usûlü’l-Fıkhi’l-İslâmî adlı eserin sahibi Muhammed Şâkir Hanbelî (1876-1958) ve Suriyeli tarihçi ve coğrafyacı Mahmûd Şâkir (1932-2014) zikredebileceğimiz benzer isimlerden bazılarıdır.

Baba Muhammed Şâkir, 1866 yılında Aşağı Mısır/Circâ’da doğdu. 1879 yılında Kahire’ye giden Muhammed Şâkir, Ezher’e kaydoldu. Öğrenimini tamamlayınca 1890 senesinde Dârüliftâ kâtipliğine, 1894 yılında Kalyûbiye Şeriat Mahkemesi’ne atandı. Ezher’de âlimiyye (doktora) diplomasını aldıktan sonra Sudan’a kâdi’l-kudât olarak gönderildi. 1904 senesinde Ma’hedü Ulemâi’l-İskenderiyye’ye yönetici, 1909’da Ezher meşihatına vekil tayin edildi. 1913 senesinde emekliye ayrıldı. 1939 yılında Kahire’de vefat etti.

Mısır’da el-Ehrâm ve el-Muktetaf gibi süreli yayınlarda makaleler yazan Muhammed Şâkir, mantık alanında el-Îzâh li-Metni’l-Îsâgûcî fi’l-Mantık adlı bir çalışma yapmıştır. Hz. Peygamber’in sireti hakkında ed-Dürûsü’l-Evveliyye fi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, akaidle ilgili ed-Dürûsü’l-Evveliyye fî’l-Akâidi’d-Dîniyye, babaların evlatlarına vasiyetlerini işleyen Vasayâ el-Abâ li’l-Ebnâ/ed-Dürûsü’l-Evveliyye fi’l-Ahlaki’l-Marziye; Hulâsatü’l-İmlâ; eş-Şerhu’t-Tafsîlî li-Müzekkireti’l-İttifâki’l-İngilîzî el-Mısrî; Mine’l-Himâye ile’s-Siyâde: Fe’l-Kelimetü’l-ânil-Mısr ve Kur’ân’ın tercümesi hakkında el-Kavlü’l-Fasl fî Tercemeti’l-Kur’âni’l-Kerîm ile’l-Lugâti’l-A’cemiyye adlı eserler kaleme almıştır.

Künyesi Ebü’l-Eşbâl olan Ahmed b. Muhammed Şâkir, 1309/1890 yılında Kahire’de doğdu. Babasının görevi icabı Sudan ve İskenderiye’de bulundu. Ezher Üniversitesi’ne kaydoldu. 1917’de mezun oldu. Yüksek Şeriat Mahkemesi üyeliğinden emekli oluna kadar (1951) Mansûre ve Şebinülkûm gibi şehirlerde kadılık yaptı. İş yoğunluğuna rağmen ilmi çalışmalardan geri durmayan Ahmed Şâkir, 1377/1958 yılında Kahire’de vefat etti.

Ahmed Şâkir, telif çalışmaları yapsa da onun asıl çalışmaları yıllarını verdiği tahkik ve neşirlerdir. Bu konuda kaleme aldığı Tashîhi’l-Kütüb ve Sun’i’l-Fehârisi’l-Mu’ceme adlı çalışması, 1985 yılında Bessâm el-Câbî’nin yayınladığı el-Basâir adlı dergide (sayı 23) Delilü’l-Muhakkik li-Nassi’l-Arabi başlığıyla özet bir şekilde yayınlanmıştır. 1408 yılında Advâ ala Ahtâi’l-Müsteşrikin fi Mu’cemi’l-Müfehres li Elfazi’l-Hadis adlı kitabın sonunda neşredilen eser, Abdülfettah Ebu Gudde tarafından notlar eklenerek yeniden yayınlanmıştır. Ahmed Şâkir’in telif çalışmalarından biri de boşanma meselesini ele aldığı Nizâmü’t-Talâk fi’l-İslâm’dır. Zâhid Kevserî, el-İşfâk fî Ahkâmi’t-Talâk adlı bir reddiye yazmıştır. Eş-Şer‘ ve’l-Luga ve Kelimetül-Hak (makaleler) onun diğer çalışmalarıdır.

Ahmed Şâkir, hicri ayların tespiti hakkında Evâilu’ş-Şuhûri’l-Arabiyye hel Yecuzu Şer’an İsbâtüha bi’l-Hisâbi’l-Felekî; Ebhâsun fî Ahkâmi Fıkhin ve Kazâin ve Kânun; El-Kitâbu ve’s-Sünnetu Yecibu en Yekûnâ Masdara’l-Kavânîni fî Mısr (konferans); Kelimetü’l-Fasl fî Katlî Müdminî’l-Hamr; Müzekkire fî Kadiyyeti’l-Vârisîne’ş-Şeriyyîne’l-Mahrumin min Hukûkihim fî Evkâfi Ehlîhim Müeyyideten bi Fetva Muhammed b. Abdilvehhab; Es-Sem’u ve’t-Tâ’atü (hadis şerhi); Hükmü’l-Câhiliye (makaleler); Beyni ve Beyne eş-Şeyh Hâmid el-Fıkî; Ta’likat fî Ebhâsin Dakika ala Dâireti’l-Maârif’l-İslâmiyye adlı çalışmalar yanında babasının biyografisi hakkında bir Risale yazmıştır. Ahmed Şâkir’in makaleleri, Abdurrahman b. Abdülaziz b. Hammâd tarafından, Cemheretü Makâlâti Ahmed Muhammed Şâkir, adıyla neşredilmiştir.

Ahmed Şâkir’in en önemli çalışmaları tefsir, hadis, fıkıh ve diğer alanlardaki ilmi neşirlerdir. Kardeşi Mahmud Şâkir’le birlikte Taberî’nin Câmiu’l-Beyân adlı tefsirinin on üç cildini neşretmiştir. Ahmed Şâkir’in vefatı üzerine kardeşi Mahmud Şâkir........

© İnsaniyet