Hocam içimizde bir takım kötü duygular oluşuyor, irademizi etkiliyor ve bizi yönlendirebiliyor. Bu durum kötü sonuçlara yol açıyor veya psikolojimizi bozabiliyor. Vesvese nedir ve nasıl anlaşılır?

Vesvese Arapça bir kelime olup “gizli ve fısıltı hâlinde söylenen söz” diye tarif edilir. Buradan yola çıkarak insanın içine doğan ve olumsuzluk çağrıştıran duygulara, telkinlere ve güdülere vesvese denildiği gibi kişiler arasında fısıltı şeklindeki konuşmalara da vesvese denilebilir. Vesvesenin en temel ve ayırt edici özelliği dayanaksız olması, olumsuzluk ve bozgunculuk özelliği taşımasıdır.

İçimize doğan her duyguya vesvese diyebilir miyiz?

Vesvese genelde içimizde beliren olumsuz duygular, telkinler, güdüler ve şüphe oluşturan sorular için kullanılır. Birilerinin aleyhine olacak şekilde gizli ve fısıltı şeklindeki konuşmalar da vesvese olarak tanımlanır. O yüzden necvâ (نجوى) denilen gizli konuşmaların şeytan işi olduğu ancak iyilik ve takva amaçlı olursa buna izin verildiği Kur’an’da bildirilir (Mücadele 8-10). Buradan da anlaşılıyor ki gizli konuşmaların hayır üzere olması sanki istisnai bir durumdur. Zaten gizli konuşma iyilik ve fayda getirici olursa izin verilmektedir. Ancak genelde gizli konuşmalar şüphe uyandırır ve kötülük çağrıştırır. Bu yüzden cin şeytanların insanın içine attığı kötü duygulara vesvese denildiği gibi insan şeytanlarının fert ve toplumun içine gizli ve fısıltı yollu yaydığı fitne oluşturan kötü, ahlaksız, gerçekdışı, saçma ve saptırıcı sorular, haberler ve bilgilere de vesvese denilir.

Vesvese daha çok hangi konularda görülür?

İnsanı ilgilendiren her konuda vesvese olabilir. Bunların başında inanç, ibadet, ahlak, insanî ve toplumsal ilişkiler, insanın tabiatla ilişkisi gelmektedir. Özellikle de kişinin odaklandığı konu ve içinde bulunduğu psikoloji vesvesenin çıkış noktası ve yoğunlaştığı zemindir. Bu aynen internette gezinirken ilgilendiğiniz bir konuya dair yoğun bir reklam mesajlarıyla karşılaşmamız gibidir.

İnanç konusunda nasıl bir vesvese olur?

İnanç hususunda iki tür vesveseden söz edilebilir. Birincisi inkâr, ikincisi ise kayıtsızlık veya aşırı yorum şeklindedir. İnsanın zihnine “Allah’ın olmadığı, olsa bile insanlara müdahale etmeyeceği, ahiretin ve hesaba çekilmenin bulunmadığı ve kötülük dolayısıyla kişinin bir yargılamayla karşılaşmayacağı” şeklinde gelen vesveseler inkâr türüne örnektir. Kayıtsızlık vesvesesi ise Allah’ın varlığı başta olmak üzere bütün inanç esaslarına karşı kişinin umursamaz ve aldırmaz bir düşünce ve tavra sürüklemeye çalışan duygular veya telkinlerdir. Aşırı yoruma gelince kişinin Allah’ın rahmetini, bağışlamasını ve cezasını kendi duygularına, durumuna ve yaşantısına göre yorumlamaya yönelik zihninde oluşan duygular veya dışardan yapılan telkinlerdir. Daha açık ifadeyle bu vesveselerin amacı Allah’ın dinini kişilerin heveslerine uydurma çabasıdır. Sözgelimi “Allah’ın rahmeti varsa bize ceza vermez.”, “Nasıl olsa Allah beni bağışlar.” “Beni bağışlamayıp kimi bağışlayacak?”, “Allah’ın ceza vermeye ihtiyacı mı var?”........

© İnsaniyet