Hiç eğip bükmeden söylemek gerek, tıpkı Maraş depremlerinde olduğu gibi, yeni bir Marmara depremine de hazırlıklı değiliz. Aynı durum saptamasını İzmir başta olmak üzere Ege Bölgesi’nde beklenen depremler için söyleyebiliriz. Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu Fayı ve Anadolu’nun birkaç ili dışında her ilinde var olan fay zonları için de bunu söylemek mümkün. O sebepledir ki, her depremin ardından anlamsız bir biçimde jeoloji, jeofizik, jeomorfoloji, deprembilim ve biraz da inşaat mühendisliği üzerine tartışıp duruyoruz. Daha doğrusu bunu bile beceremiyoruz, zira çoğumuz bilmek yerine inanmak gibi bir yolu tercih ediyor. Kumburgaz Fayı’nda gerçekleşen 6.1 büyüklüğündeki depremin ardından yaşananlar bunun en iyi kanıtı… “Üşümezsoycuyum, onun açıklamalarına inanıyorum” cümlesi ‘afet dirençli kentler’i bir yana bırakın, deprem bilincimizin yerlerde süründüğünün kanıtı. Aynı şekilde AFAD toplantısı sonrasında, devletin tepesinden başlayarak yetkililerin yaptığı hamaset yüklü ve içi boş açıklamalar da öyle…

Yeniden inşanın finansmanını tartışmak için de geç kaldık

Madem ki başta İstanbul olmak üzere, Marmara Bölgesi olası bir depreme hazırlıksız yakalanacak, öyleyse bari afet sonrasında ne yapacağımıza yönelik senaryolarımız olsa… Bize senaryo olarak dayatılan ise bölgenin nasıl tahliye edileceğiyle sınırlı. O tahliye planı da depremzedelerin 12 ile nasıl taşınacağı ve barındırılacağını içeriyor.
Peki deprem sonrasına ilişkin yetkililerin elinde bunun dışında senaryolar var mı? Söz gelimi ekonomik çöküşten en az zararla kurtulmaya yönelik herhangi bir senaryo… Mesela olası bir Marmara depreminin ardından nasıl yatırım yapılacağı, nasıl bir kamu maliyesi politikası izleneceği, nasıl finansman sağlanacağı üzerine… Kamu harcamaları ne düzeyde tutulursa enflasyonist etkilerin makul seviyede kalabileceğini hesaplayan bir uzman var mı mesela? Benim bildiğim bu konuda dikkate alınabilecek bir çalışma yok.
Bildiğimiz tek şey Adalar Fayı’nın bir gün kırılmak üzere orada durduğu, bu son depremin ardından sadece 0.1’lik bir büyüklük azalışıyla 7.1 büyüklüğünde kırılacağı ve şiddetinin İstanbul’un sanayi ve nüfus yoğun bölgelerinde 10 ila 9 civarında hissedileceği… Yani ciddi bir yıkımla karşı karşıya kalınacağı!

Ekonomik sonuçlarını kestirmek bile zor

Öncelikle Maraş depremlerinin büyüklük ve şiddet açısından olası Marmara depreminden çok daha büyük olduğunu ve karada gerçekleştiğini hatırlatalım. Pazarcık merkezli 7.7M ve Ekinözü merkezli 7.6M büyüklüğündeki her iki deprem tarihî karasal depremlerdi. Yaklaşık 110.000 kilometrekarelik bir alanı etkileyen, iki ilimizi ise neredeyse yerle bir eden iki depremdi söz konusu olan. Toplam 11 ilden söz ediyoruz, ancak çok ciddi yıkımın yaşandığı Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman ile Gaziantep’in belli bir bölümü dışında, yıkımın ‘kısmî’ kaldığını söylemek mümkün. Depremin hemen ardından yapılan projeksiyonların tutmadığını da anımsatmakta fayda var. Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonunun (TÜRKONFED) ‘2023 Maraş Depremi Afet Ön Değerlendirme Raporu’na göre yıkımın maliyeti 70.75 milyar doları bulacaktı. Rapor, afet bölgesi ilan edilen illerde toplam 13.3 milyon kişinin yaşadığı tespitiyle başlıyordu. Bu rakam, Türkiye nüfusunun yüzde 15.7’sine karşılık geliyor. Deprem bölgesindeki illerin toplam millî gelirden aldığı pay yüzde 9.3. Tarım, imalat ve sanayi sektörlerinin payı ise bu oranın üzerinde… 11 ilin tarım sektörünün millî gelirdeki payı yüzde 14.3. Finans ve sigorta sektöründeki payı ise oldukça düşük, yüzde 4.4. Ancak ülke çapındaki toplam girişimlerin yüzde 11.7’si bu bölgede. Gelir vergisi ve kurumlar vergisi faal mükelleflerinin yüzde 15’i bu 11 ilde bulunuyor.

ABD merkezli yatırım bankası JP Morgan’ın uzmanlarının bina ve altyapı hasarına ilişkin tahmini ise 25 milyar dolardı. Bu, yıkıma uğramış yapıların ve altyapının yeniden inşasını kapsayan bir tahmindi. Sonuç itibarıyla, hâlâ çok tartışmalı olsa da Maraş depremlerinin Türkiye ekonomisine maliyetinin 104 milyar dolar olduğu açıklandı. Büyük olasılıkla ekonomik kayıplar bu miktarın çok daha üzerinde ve........

© İlke TV