Sinop’taki tarihî cezaevinde çekilen bir dizi vardı: Parmaklıklar Ardında. Arada ben de bakardım. 2013 yılında yolum Sinop’a düşünce, müze olarak kullanılmak üzere Kültür Bakanlığı’na devredilen bu hapishaneyi ziyaret etmiştim. Dizi çekimlerinin yapıldığı alanlar dışında harap haldeydi.

Eski hapishane, yeni müze girişindeki tanıtım levhasına göre, denizin dövdüğü bir yar üstüne 13. yüzyılda inşa edilen Sinop Kalesi’nin bir bölümü 19. yüzyılın sonuna doğru hapishane olarak kullanılmaya başlanmış. Yapılan eklemelerle genişletilen bu hapishanenin sakinleri arasında Kuyucaklı Yusuf, Kürk Mantolu Madonna ve İçimizdeki Şeytan romanlarının yazarı Sabahattin Ali de varmış. Rahmetli Edip Akbayram’ın seslendirdiği ‘Aldırma Gönül’ şarkısının sözlerini de bu hapishanede yazmış: Dışarda deli dalgalar / Gelip duvarları yalar / Seni bu sesler oyalar / Aldırma gönül aldırma.

Sabahattin Ali gazeteci, mütercim ve şair yanı da olan çok yönlü bir insan, tek parti rejimine muhalefeti nedeniyle çeşitli defalar hapse girmiş bir solcu. Konya, Sultanahmet ve Paşakapısı cezaevlerinde de kaydı var. Aldığı cezalar yüzünden atıldığı memuriyete dönebilmek için Atatürk’ü öven bir şiir (Benim Aşkım) yazmak zorunda kalmış veya bırakılmış.

Marksist-sol çizgideki Tan gazetesine ve matbaasına 1945 Aralığında yapılan baskından sonra, tek parti yönetimine daha sert ve açıktan muhalefet etmeye başlayan Sabahattin Ali’deki bu tavır değişikliğinin sebebi, matbaanın sahibi Serteller (Zekeriya ve Sabiha Sertel) ile aynı ideolojik çizgiyi paylaşması olabileceği gibi, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz’la birlikte çıkarmaya başladıkları Marko Paşa isimli haftalık siyasî mizah gazetesinin Tan Matbaası’nda basılması da olabilir. O dönemde hükümeti ti’ye alıp eleştiren bir gazete, dergi yahut kitap basmayı göze almak herkesin harcı değildi. Serteller ve Tan, Marko Paşa‘nın basımını üstlenmekle büyük bir risk almışlardı.

Sürekli toplatıldığı ve kapatıldığı için Hür Marko Paşa, Malum Paşa, Merhum Paşa… gibi isimler altında yeniden çıkartılan bu gazete yüzünden Sabahattin Ali yine hapse düşer. İstanbul’da dağıtıldığı ve çıkar çıkmaz toplatıldığı........

© Hür Fikirler