Ceza hukukunda uzlaştırma kurumu 2016 ve 2017 yıllarında yapılan yasal düzenlemeler doğrultusunda hızla değişmekte ve gelişmekte olup, uzlaşma kurumunun etkinlik alanının gelişmesi uygulamada önemli alanlar oluşturmaktadır. Yeni suç tiplerinin uzlaşma kapsamına alınmış olması önemli bir gelişme olmakla birlikte, kurumun uygulama alanının kurumun halk nezdinde bilinirliğinin az olması ve uzlaştırmacıların tecrübe eksikliği nedeniyle uygulamada ciddi sorunlara sebebiyet verdiği gözlemlenmektedir. Ancak Adalet Bakanlığı’nda Ceza İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Alternatif Çözümler Daire Başkanlığının kurulması, uzlaştırmacıların eğitilmesi, teknolojinin hızlı ve etkin kullanılarak sorunlarının giderilmesine yönelik çalışmalar, adliyelerde uzlaştırma bürolarının kurulması, uzlaştırma odalarının sayılarının arttırılması, yapılan sempozyumlar ve alınan istatistiki veriler uzlaştırmanın kurumsallaştırılması yönünde önemli gelişmelerdir.

Uzlaşma kurumu, alternatif bir uyuşmazlık çözme yöntemi olup taraflara kendi hukukunu yaratma imkânı sağlayan, uyuşmazlığın klasik yargı yöntemleri dışında ancak adlî makamlar olan Cumhuriyet Başsavcılığı ve mahkemeler gözetiminde ve denetiminde çözümlenmesini amaçlayan bir kurumdur. 6763 sayılı yasa ile değişik 5271 sayılı CMK'nın 253. ve 254. maddeleri gereğince uzlaştırma işlemi yapılması için dosyaların uzlaştırma bürosuna gönderilmesi, uzlaşma teklifinin uzlaştırmacılar tarafından yapılması gerektiğinin belirtilmiş olması hem soruşturma hem kovuşturma hem de kesinleşmiş dosyalarda uzlaşma kapsamına alınan suçlarının yeni düzenlemeler doğrultusunda yeniden ele alınması zaruretini ortaya koymaktadır.

Uzlaşma ile taraflar arasında suçla bozulan toplumsal barış yeniden sağlanmış olacağından, yeni uyuşmazlıkların ve suçların önü kapanacaktır. Toplumunun uzlaşmanın hukuki anlam ve sonuçlarını kavraması halinde, uzlaştırmacılarımızın teorik ve pratik eğitimlerinin artması sonucu gelişecek performansları, uygulamada giderek artan sayıda tarafları tatmin eden şekillerde farklı edimler ile gerçekleşen uzlaştırmaların çoğalması, ceza adalet sistemimizde uzlaşma kurumun önemini ve fonksiyonunu arttıracaktır.

Uzlaştırma teklifini kabul ederek bu konuda karşı tarafla görüşme, suçu kabul veya haklarından vazgeçme anlamına gelmez. Bu durum tarafların sahip oldukları haklarda da bir kayba yol açmaz. Müşteki uzlaştırma teklifini kabul etmekle haklarından vazgeçmemektedir. Şüpheli veya sanığın uzlaşma teklifini kabul etmesi ise sadece sorumluluğu kabul anlamına gelir.

Uzlaştırmada iradilik esas olup taraflar uzlaşma teklifini kabul etseler dahi, görüşmeler sonucunda uzlaşmak zorunda olmayıp, uzlaşma sağlanana kadar bu yöndeki iradelerinden vazgeçebilirler. Vazgeçme, hak kaybına yol açmaz. Ancak uzlaştırma raporu veya uzlaşma belgesi düzenlendikten sonra vazgeçme olamaz. Uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren en geç yedi gün içinde teklifi yapan uzlaştırmacıya taraflar kararlarını bildirilmediği takdirde, teklif reddedilmiş sayılır. Ancak bu yedi günlük süre hak düşürücü süre olmayıp, yasal düzenleyici süredir. Uygulamada bazı Cumhuriyet savcılarının bu sürelerin hak düşürücü süre olduğu konusunda yanılgıya düştükleri gözlemlenmektedir.

Uzlaşma, uzlaştırma raporu ve uzlaşma belgesi olmak üzere iki türlü olabilir. Uzlaştırmacı eğer tarafları uzlaştırır ise uzlaştırma raporu düzenler. Ancak uzlaşma teklifi reddedilmesine rağmen taraflar, uzlaştıklarını gösteren uzlaşma belgesi ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler. Dosya yargılama aşamasında uzlaştırma kapsamına girmiş ise uzlaşma belgesi ile en geç hüküm verilinceye kadar mahkemeye verilebilir.

Uzlaştırma teklifi kural olarak soruşturma aşamasında olmak üzere sadece bir kez yapılır. Teklif kabul edilmesine karşın uzlaştırma girişimi başarılı olmadığı takdirde bir daha uzlaştırma yoluna gidilemez. Ancak uzlaştırma teklifi usulüne uygun yapılmamış ise tekrar uzlaştırma yoluna gidilmek zorundadır. Özellikle ceza hâkimlerinin bir kısmının uzlaşma kurumu ile ilgili olarak bilgilerinin yeterli olmadığı, suç vasfı değişip uzlaştırma kapsamına girmeden, yasa değişip dava konusu suç uzlaştırma kapsamına girmeden, soruşturma........

© Hukuki Haber