Lenin’in sanat ve edebiyat hakkındaki meşhur sözlerini¹ okuduğumda zihnimde şöyle bir görüntü canlandı: Bir dişlinin içinde dönen küçük ama hayati bir vida. Lenin, sanatın bireysel bir keyif ya da lüks değil, toplumsal bir görev olduğunu söylerken bir şeyi çok iyi anlamıştı: Sanat, gerçek bir dönüşümün sesi olduğunda, tarihin akışını değiştirebilecek bir güç haline gelir. Ülkemizdeki sanat camiasının ve süregelen kültürel iktidar tartışmalarının gündemimize dahil olduğu, bunların hukuka alemine yansımalarını yoğun bir biçimde hissettiğimiz şu günlerde böyle bir başlıkta fikir yürütmeyi sağlıklı buluyorum.

Lenin’in bu sözleri hukuk tarihindeki dönüm noktalarının sanatla ilişkisini ele alırken benim için sadece bir araçtan ibaret. Bu etkileşim her halükarda Albert Camus’nun “dünya aydınlık bir yer olsaydı sanat olmazdı!“ sözü kapsamında çerçevelenebilir. Zira var olanı düzenlemek ve var olanı aşmak insanlık tarihinin özeti gibidir ve tüm sanatkarlar ve düşünürler bu aks üzerinden incelenebilir.

Bu kapsamda sanat ve hukuk birbirlerinin yanında bir gölge gibi yürür diyebiliriz. Hukukun keskin sınırlarla çizdiği kuralları, sanatın sınırsız hayal gücü sorgular. Hukuk düzen ister; sanat ise bu düzenin içinde sıkışmış olan insani çığlıkları serbest bırakır. Sophokles’in Antigone’sinden günümüze kadar uzanan bu ilişki, insanlığın adalet arayışının en güçlü temsillerinden biri olarak karşımıza çıkar.

Antigone’nin Direnişi: Hukuka Karşı İnsan Vicdanı

Antigone’yi düşünün. Yasa, kardeşinin gömülmesini yasaklamıştır, ama Antigone vicdanını yasaların üzerinde tutar. Bu hikâye, belki de tarihin en eski hukuk eleştirilerinden biridir. Sophokles’in bu trajedisinde, kanunun soğuk yüzü ile insanın içsel adalet duygusu arasında keskin bir çatışma görürüz. Bu, yalnızca bir trajedi değil; aynı zamanda, hukuk ve sanatın nasıl iç içe geçtiğini gösteren bir manifestodur.

Antigone’yi okuyup da bugünkü dünyayı........

© Hukuki Haber