Ceza yargılamasında, mahkemenin kendiliğinden (resen) delil araştırıp araştıramayacağı bizim hukukumuzda tartışmalıdır. Hukukun genel teorisine olan hakimiyetin oldukça az olması ve yasaların nasıl yorumlanacağının bilinmemesi, hatalı sonuçlar doğurmakta ve bu sonuçlar, tüm bir yargılama sisteminin yanlış uygulanmasına neden olmaktadır. Bu yanlış uygulama sonucunda bireylerin hakları ihlal edilmekte ve onlar hakkında hatalı hükümler kurulmaktadır.

Ceza mahkemesinin kendiliğinden delil araştırıp araştıramayacağı konusunda doktrinde iki görüş vardır. Bunlardan ilkine göre yargıç, kendisi delil araştırabilir ve toplayabilir. Zira, ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğe ulaşmaktır. Bu amaç, yasanın maddelerinden çıkarsanmaktadır. Doktrindeki hâkim görüş de budur[1]. Yargıtay da bu görüşü benimsemektedir[2].

Doktrindeki diğer görüşe göreyse, yasada yargıca bu yetki açıkça verilmediğinden yargıç, kendiliğinden delil araştıramaz ve toplayamaz[3].

Görüşlerin hangisinin doğru olduğunu saptayabilmek için öncelikle şu sorunun yanıtı aranmalıdır: yargıcın kendiliğinden delil araştırabilmesi için yasada yetki verilmiş olması gerekir mi ve bizim yasamızda buna dair bir düzenleme var mıdır?

Anayasamızın 142. maddesi uyarınca; mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri yasayla düzenlenir.

Bilindiği gibi, kimse Anayasadan almadığı bir yetkiyi kullanamaz. Hukukun genel teorisinde yetkisizlik asıl, yetki ise istisnadır. Bir kimsenin veya kurumun, örneğin mahkemelerin, bir konuda yetkili olabilmesi için yasada açıkça bu yetkinin kendisine verilmiş olması gerekir. Bunun bir sonucu olarak da yetkiler dar yorumlanır. Bir kurumun yetkili olup olmadığı kuşkuluysa, yetkisiz olduğu kabul edilir[4].

O halde ilk sorunun cevabı: Mahkemenin kendiliğinden delil araştırabilmesi için açık bir yetkiye ihtiyacı vardır. Eğer böyle bir yetki yoksa ve hatta böyle bir yetkinin olup olmadığı kuşkuluysa, mahkemenin böyle bir yetkisi olmadığı kabul edilmelidir. Eğer yasa koyucu, mahkemelerin böyle bir yetkisi olmasını istiyorsa, Anayasamız ve hukukun genel teorisi uyarınca, bunu ayrıca ve açıkça düzenlemelidir.

O halde ikinci sorunun cevabını araştırabiliriz: Bizim yargılama yasamızda, ceza........

© Hukuki Haber