GİRİŞ


El atmanın önlenmesi ve ecrimisil davaları, taşınmaz mülkiyetine yönelen haksız müdahalelere karşı mülkiyet hakkının korunmasını sağlayan en temel hukukî başvuru yollarındandır. Bu davalarda, yalnızca fiili kullanıma değil, mülkiyet hakkına, paydaşlık ilişkilerine, aile hukukuna, kamu müdahalesine ve hatta kişisel haklara kadar uzanan geniş bir yelpazede değerlendirme yapılmaktadır.

Yargıtay kararları, bu alandaki yerleşik ilkeleri belirlemekle kalmaz; aynı zamanda hangi davranışların hukuka uygun sayılacağını, hangi durumların haksız müdahale teşkil edeceğini somut ölçütlerle ortaya koyar. Özellikle fiili taksim, paydaşlar arası rıza, ifraz sonrası hak sahipliği, kiracılık savunuları ve kamu kurumlarının plan dışı müdahaleleri gibi ihtilaflı alanlarda verilen kararlar, uygulayıcılara yol gösterici niteliktedir.

Bu derlemede, el atmanın önlenmesi ve ecrimisil taleplerine konu olan farklı ihtilaf türleri sistematik bir şekilde gruplandırılarak sunulmuştur.

DAVA AÇMA SÜRECİNE İLİŞKİN USULÎ BİLGİLER

- El atmanın önlenmesi davası, taşınmazına izinsiz şekilde müdahale edilen malik veya zilyet tarafından açılabilir.

- Tapulu taşınmazlarda yalnızca malik ya da onun yasal temsilcisi, tapusuz taşınmazlarda ise üstün zilyet konumunda olan kişi dava açma hakkına sahiptir.

- Dava, müdahalede bulunan gerçek veya tüzel kişilere yöneltilmelidir ve yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

- El atmanın varlığını ispat yükü davacıya aittir. Mahkeme genellikle keşif ve bilirkişi incelemesi yaparak taşınmazdaki fiili durumu değerlendirir.

- Eğer müdahale yargılama sırasında sona ermişse, dava reddedilmez; "karar verilmesine yer olmadığına" hükmedilir.

- Ayrıca ecrimisil talebi varsa, bu talep beş yıllık zamanaşımına tabidir ve geçmişe dönük olarak dava tarihinden geriye doğru hesaplanır.

El atmanın önlenmesi ve ecrimisil davalarında başarı şansını artırmak için bazı temel hususlara dikkat edilmelidir:

- Davalının taşınmaza fiilen müdahale ettiğinin açıkça ispatlanması gerekir; yalnızca geçmişte kalan ya da soyut iddialar yeterli değildir.

- Kullanımın ne zaman haksız hâle geldiği doğru tespit edilmeli; malik önceden rıza göstermişse, ecrimisil ancak rızanın geri alındığı tarihten itibaren talep edilebilir.

- Paydaşlar arasında fiili taksim varsa, buna aykırı kullanım el atma sayılır.

- Ecrimisil isteniyorsa, emsal kira bedelleri, kullanım alanı ve bilirkişi raporları net olmalıdır.

- Hapis hakkı veya kiracılık savunuları ise süresinde ve geçerli delillerle ispatlanmalıdır.

- Dava açmadan önce ihtar çekilmesi, hem süreci sağlamlaştırır hem de başlangıç tarihi konusunda delil oluşturur.

- Davacı sıfatı açısından, tapuda malik veya paydaş sıfatı taşıyıp taşımadığı kontrol edilmeli, mülkiyeti sona eren kişilerin dava açamayacağı unutulmamalıdır.

I. PAYDAŞ İLİŞKİLİ EL ATMALAR VE FİİLİ KULLANIMLAR

• Fiilen Kullanılan Paya İlişkin El Atmanın Önlenmesi Talebi

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi - E. 2018/6707, K. 2018/18313 - T. 07.11.2018

Paydaş, payına karşılık fiilen çekişmesiz olarak kullandığı bir yer varsa el atmanın önlenmesi davası açamaz.
Çünkü fiili taksim durumunda, kullanım sınırları geçici olarak korunmalı ve el atmanın önlenmesi değil, ortaklığın giderilmesi veya resmi taksim yolu tercih edilmelidir.

• Paydaşın Fiili Kullanım Alanına Yapılan Müdahale

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/16171, K. 2016/4820 - T. 19.04.2016
Fiili kullanımda davacının payına düşen alan işgal ediliyorsa el atmanın önlenmesi talebi kabul edilir.
Çünkü fiilen kullanılan ve taraflar arasında zımni olarak paylaştırılmış alana yönelik müdahale, paydaşın kullanım hakkını ihlal eder ve bu ihlal yargı müdahalesini haklı kılar.

• Paydaş Rızası Olmadan Yapılan Kiralama ve Haksız Kullanım

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi - E. 2018/3161, K. 2018/19827 - T. 06.12.2018
Paydaşlardan biri, diğer paydaşların rızası olmadan taşınmazı üçüncü kişiye kiralayamaz; bu durumda el atmanın önlenmesi ve ecrimisil talebi mümkündür.
Çünkü taşınmazın tamamı üzerinde ortak mülkiyet söz konusu olduğundan, rıza dışı kiralama işlemleri diğer paydaşların haklarını ihlal eder ve haksız el atma teşkil eder.

• Paydaş İzni Olmadan Üçüncü Kişiye Kullandırma

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi - E. 2018/3161, K. 2018/19827 - T. 06.12.2018
Paydaşlardan biri, taşınmazı diğer paydaşların izni olmadan üçüncü kişilere kullandırırsa, bu kullanım haksız sayılır ve el atmanın önlenmesi ile ecrimisil istenebilir.
Çünkü paylı mülkiyette her paydaş, ortak taşınmazın tamamı üzerinde payı oranında hak sahibidir; diğerlerinin rızası alınmaksızın yapılan tahsis, ortak kullanım hakkını ihlal eder.

• Paydan Fazla Kullanımda El Atma ve Ecrimisil

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/16357, K. 2016/4690 - T. 18.04.2016
Paydaşın payından fazla yer kullandığı tespit edilirse, el atmanın önlenmesine ve fazla kullanım için ecrimisile karar verilir.
Çünkü her paydaş, taşınmazın tamamı üzerinde payı oranında hak sahibidir; bu oranı aşan kullanımlar diğer paydaşların hakkını ihlal eder ve müdahale niteliği taşır.

• Fiili Taksim Yoksa ve Davacı Yer Kullanamıyorsa El Atma Vardır

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2015/8104, K. 2015/9014 - T. 17.06.2015
Paydaşlar arasında fiili taksim yoksa ve davacı payına karşılık yer kullanamıyorsa, el atma gerçekleşmiş sayılır.
Çünkü fiili taksim bulunmadığında taşınmazdan tüm paydaşların eşit şekilde yararlanması esastır; bu hakkın engellenmesi fiili el atma sayılır.

• Taksim Davası Tebliği İntifadan Men Tarihidir

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/13940, K. 2014/18257 - T. 24.11.2014
Paydaşlar arasında taksim davası açılmışsa, dava dilekçesinin tebliği intifadan men tarihidir.
Çünkü bu tarihten itibaren diğer paydaşların ortak kullanımı engellenmiş sayılır ve haksız kullanıma karşı ecrimisil talep hakkı doğar.

• Fiili Taksime Aykırı Kullanım El Atmadır

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/16171, K. 2016/4820 - T. 19.04.2016
Fiili taksim varsa, taraflar buna uymalıdır. Kullanım anlaşmasına aykırı müdahale el atmadır.
Çünkü fiili taksim zımni bir kullanım sözleşmesi niteliğindedir; buna aykırı davranışlar diğer paydaşın hakkını ihlal eder.

• Uzun Süreli Fiili Kullanım Ahde Vefa ile Korunur

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu - E. 2017/1-1200, K. 2017/890 - T. 03.05.2017
Fiili taksim veya uzun süreli fiili kullanım varsa, iyi niyet ve ahde vefa ilkesi gereği bu durum korunur.
Çünkü yerleşmiş kullanım düzeni taraflar arasında güven ilişkisi oluşturur; buna aykırı müdahale, hakkın kötüye kullanımı teşkil eder.

• Fiili Taksimli Alandaki Yıkım Talebi Tek Paydaş Tarafından da Açılabilir

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/14086, K. 2016/2003 - T. 22.02.2016
Yıkım istenen yapı, fiili taksimli alandaysa ve yalnızca bir paydaş dava açmışsa, husumet nedeniyle reddedilmez. Esasa girilmelidir.
Çünkü her paydaş, kendi hakkına yönelen müdahaleye karşı bireysel dava açma yetkisine sahiptir; ortak dava zorunluluğu yoktur.

• Taşınmazda Kullanım Varsa ve Davacıya Yer Bırakılmamışsa El Atma Vardır

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi - E. 2014/16357, K. 2016/4690 - T. 18.04.2016
El atma fiili, taşınmazda fiilen kullanım varsa ve davacıya terk edilmiş alan bulunmuyorsa kabul edilir.
Çünkü ortak taşınmazın tamamı........

© Hukuki Haber