Fikri ve sınai mülkiyet hakları, birey veya kurumların fikri çabası ile ortaya koydukları ürünler üzerinde sahip oldukları birtakım hakları ifade etmektedir. Gelişen bilgi ekonomisi, teknolojik gelişme ve iyileştirmelerin teşviki, kültürel endüstrinin yaygınlaşması gibi etkenler; fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bu haklar; insanların yaratıcı karakterleri, yoğun emek ve sermayeleri sonucu ortaya çıkan düşünce ürünlerinin, kendisinin izni olmaksızın kullanılmasını önleyerek tekel hakkı tanımaktadır. Bu bağlamda fikri ve sınai mülkiyet hakları, birey ve işletmelerin faaliyetlerine güvence altına almaktadır.

Devlet otoritesiyle korunması amaçlanan bu haklar, fikri haklar ve sınai haklar olmak üzere iki ana kategori altında toplanır. Kişinin estetik, edebi, bilimsel veya sanatsal alanlarda yarattığı özgün fikir ürünleri üzerindeki hakları fikri hakları ifade ederken; patent ile faydalı model gibi buluşlar, endüstriyel tasarımlar, markalar ve coğrafi işaretler vb haklar ise sınaî haklar olarak tanımlanmaktadır. Bu hakların korunmasına yönelik ilk ihtiyaçları, gelişmiş batı toplumları için 14-15. yüzyıla kadar dayandırmak mümkündür. Teknolojik buluşların iktisadi ve sosyal hayattaki etkilerinin ulusal sınırları aşmaya başladığı 19. yüzyılda ise, fikri ve sınai mülkiyet hukuku konusunda devletlerin uluslararası işbirliğine gittiği görülmektedir. Anlaşmaların uluslar arası nitelikte seyrettiği bu dönemden sonra, 20. yüzyılın sonlarına doğru fikri ve sınai hakların küresel nitelikteki düzenlemeler ile korunduğunu görmekteyiz. Bu bağlamda uluslararası iş birliği zemininin 1883 tarihli Paris Sözleşmesi ile atıldığını, 1886 tarihli Bern Konvansiyonunun ise küresel düzenlemeler anlamında bir öncü olduğunu söyleyebiliriz. 14 Haziran 1967’de Stockholm’de imzalanan “Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü”(WIPO)2 Kuruluş Sözleşmesi’nin 2. Maddesi, fikri mülkiyeti belli bazı haklarla ilişkili şekilde tanımlanmıştır:

- Edebi, sanatsal ve bilimsel çalışmalar,

- İcracı sanatçıların eserleri, fonogram ve radyo yayınları,

- İnsan emeğinin tüm alanlarındaki buluşlar,

- Bilimsel buluşlar,

- Endüstriyel tasarımlar,

- Ticari markalar, hizmet........

© Hukuki Haber