I. KONU İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

A. Vatan Kavramı

Vatan, yurt demektir. Bu iki kavram, eş anlamlı olup; yurt kavramının tanımı; bir halkın hakim olduğu, üzerinde yaşadığı, kültürünü oluşturduğu toprak parçasıdır. Türk Dil Kurumu sözlük tanımına bakıldığında; Türk yurduna, Türkiye denildiği ifade edilmekte ve yurt kavramı, aynı zamanda memleket anlamına da gelmektedir. Görüldüğü üzere; vatan, bir ülkenin topraklarını ve halkın üzerinde yaşadığı toprak parçasını ifade etmektedir.

B. Vatandaş Kavramı

Vatandaş kavramı, yurttaş kavramı ile aynı anlama gelmekte olup; yurttaş, yurtları veya yurt duyguları bir olanlardan her biri olarak tanımlanmaktadır.

Bir diğer tanıma göre; vatandaş, bir devlete hukuki bağ ile bağlı olan gerçek kişidir.

C. Vatandaşlık Kavramı

Vatandaşlık; bir hakiki şahsı, bir devlete bağlayan hukuki bağ olarak karşımıza çıkmaktadır. Tanımdan da anlaşıldığı üzere; vatandaşlık, kişi ile devlet arasındaki hukuki bağdır. Kavramın tanımında fiili bağdan bahsedilmemesinin sebebi; herhangi bir yerde geçici veya sürekli olarak oturulmamasının hukuki bağa engel olmayışı ile fiili ikametin, hukuki bağ veya vatandaşlık anlamına gelmeyişinden kaynaklıdır.

II. TÜRK VATANDAŞLIĞI

A. Türk Vatandaşı Kimdir?

1982 Anayasasının 66. maddesiyle, Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesin, Türk olduğu belirtilmektedir.

Maddenin ikinci fıkrasında; Türk babanın veya Türk ananın çocuğunun, Türk olduğu açıklanmaktadır.

Türk vatandaşlığı konusunda Anayasada yer alan temel hüküm dışında, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile de önemli düzenlemeler yapılmakla; kanunun 3. maddesiyle, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişinin, Türk vatandaşını; Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişinin yabancıyı ifade ettiği belirtilmektedir.

B. Türk Vatandaşlığının Kazanılması

Türk vatandaşlığı, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılmakta olup; vatandaşlığın doğumla veya sonradan kazanılması mümkündür.

1. Doğumla Kazanılan Türk Vatandaşlığı

Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı; soybağı veya doğum yeri esasına göre kendiliğinden kazanılmakta ve doğum anından itibaren hüküm ifade etmektedir.

a. Soybağı Esasına Göre Kazanılan Türk Vatandaşlığı

Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan, evlilik birliği içinde doğan çocuk ile Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk, soybağı esasına göre Türk vatandaşıdır. Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise, soybağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi ile Türk vatandaşlığını kazanmaktadır. Soybağı kurulmasını sağlayan usul ve esaslar, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre belirlenmekte olup; bu hükümler, çocuk ile baba arasında soybağının kurulmasına yol açan tanıma, babalık hükmü ve ana ile evlilik olarak karşımıza çıkmaktadır.

b. Doğum Yeri Esasına Göre Kazanılan Türk Vatandaşlığı

Türkiye'de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşı olmaktadır. Türkiye'de bulunmuş çocuk ise; aksi sabit olmadıkça, Türkiye'de doğmuş sayılmaktadır. Görüldüğü üzere, burada adi kanuni karineye yer verilmekte ve aksinin ispatına imkan tanınmaktadır. Son durumla özellikle çocukların kaçırılması veya ülkemizde doğum yapan yabancının bebeğiyle Türk ailenin bebeğinin karıştırılması gibi hallerde karşılaşılması mümkün olmaktadır.

2. Sonradan Kazanılan Türk Vatandaşlığı

Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı, evlenme, evlat edinilme ve seçme hakkının kullanılması ile gerçekleşmektedir.

a. Yetkili Makam Kararı ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması

a.1. Kapsamına Giren Yabancılar

Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancının, 5901 sayılı kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını mümkün ise de; aranan şartları taşımak, vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamamaktadır.

Başvuru için gereken şartlar; yabancının; kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre tespit edilmek üzere ergin ve ayırt etme gücüne sahip olması; başvuru tarihinden geriye doğru kesintisiz olarak beş yıl müddetle Türkiye’de ikamet etmesi; Türkiye'de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmesi; genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığının bulunmaması; iyi ahlak sahibi olması; yeteri kadar Türkçe konuşabilmesi; Türkiye'de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olması; millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması şeklindedir.

Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarının, Türk vatandaşı olmak istediklerini yazılı olarak beyan etmeleri halinde, Türk vatandaşlığını kazanmaları mümkündür. Ancak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlığını sonradan kazanmış olanlar hakkında başvuru için aranan ve yukarıda sayılan tüm şartları yerine getirmeleri aranmaktadır.

Ancak Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler; kısa dönem ikamet izni alanlardan Türkiye’de çalışmayan ancak cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu; Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu; vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler; millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunanlar; talepleri halinde ve millî güvenlik ile kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmaması şartıyla, cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilmektedir.

Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ile ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybedenlerden üç yıl içinde seçme hakkını kullanmayanlar; millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmaması şartıyla ve Türkiye'de ikamet etme süresine bakılmaksızın; Türk vatandaşlığını, Bakanlık kararıyla yeniden kazanabilmektedir.

Cumhurbaşkanı kararıyla Türk vatandaşlığını kaybettirme sonucu vatandaşlığı kaybedenlerin, cumhurbaşkanı kararıyla; Türk vatandaşlığını seçme hakkı ile kaybedenlerin, Bakanlık kararıyla; millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmaması ve Türkiye'de üç yıl ikamet etme şartıyla, Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilmeleri mümkün olmaktadır.

Bir yabancı için ikametin, Türk kanunlarına uygun olarak Türkiye'de oturmak şeklinde anlaşılması gerekmektedir. Türk vatandaşlığını kazanma talebinde bulunan bir yabancı, başvuru için aranan ikamet süresi içinde toplamda on iki ayı geçmemek üzere Türkiye dışında bulunabilmekte ve Türkiye dışında geçirilen süreler, 5901 sayılı kanunda öngörülen ikamet süreleri içinde değerlendirilmektedir.

a.2. Kararın Hüküm Doğurma Anı

Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin kararlar, karar tarihinden itibaren........

© Hukuki Haber