Makalenin görüntülü analizi için linki tıklayınız: https://www.youtube.com/watch?v=vQzwhSFhxL4

Teemmülden Tekemmüle serisinin önceki kısımlarında düşünme olgusunu ve sistematiğini tanımlamış ve düşünmenin seviyelerine geçmiştik. En temel düşünme seviyesinin bakmak (gözlem yapmak, ilgi göstermek) ile başladığını belirtmiştik. Bu bölümde ise ikinci seviye düşünmeyi, yani farkındalık kısmını inceleyeceğiz.

Arapça’daki ra'a (رأى) fiilinin temel anlamı görmektir. Ancak özellikle Kur'an’da sıkça kullanılan "Elem tera" (أَلَمْ تَرَ) kalıbı, kelimenin anlamını fiziksel bir gözlemden çıkarıp, "bilmedin mi?", "hiç düşünmedin mi?" veya "baksana, ibret almadın mı?" gibi farkındalık oluşturucu bir davete dönüştürür.

Bu bağlamda ayetlerde geçen fiiller, kişiyi doğrudan bir duruma tanık olmaya değil, mevcut bilgilere dayanarak derinlemesine muhakeme yapmaya ve ibret almaya sevk eder:

Görüldüğü gibi ra'a kelimesi; bakmayı, görmeyi, anlamayı, muhakeme edip görüş çıkarmayı (rey), eyleme geçmeyi, sonuç çıkarmayı ve hatta o sonucu koruyup kollamayı (riayet) ihtiva etmektedir. Bu işlemler, başlı başına kapsamlı bir düşünme döngüsü gerektirir. Oysaki sadece "görmek" eylemi, temel düşünme seviyesinin sadece bir aşamasıydı; bakmaktan sonraki ikinci aşama, yani dikkatten sonraki teessür (duyarlılık) bölgesiydi.

Buradan bir kez daha anlıyoruz ki, düşünmenin her aşaması bir alt düşünme süreciyle şekillenmektedir. Yani, bakan ve gören insan zaten bir düşünme eylemi içindedir. Nereye ve neye bakacağını bilip bakabilmek bir düşünme becerisi iken, baktıklarından anlam çıkarabilmek veya görmesi gerekeni görebilmek ise başka bir düşünme şeklidir.

Önceki yazılarımızda, düşünme dediğimiz zaman sekiz psikomotor bölgenin topyekûn devreye girdiği bir süreç olduğunu belirtmiştik. Bunlar:

İster alt bir düşünme olsun isterse üst bir düşünme (ki düşünceler iç içe geçmiş vaziyetteydi), bu süreç daima işletilir. Ancak her düşünme döngüsünde amaç, referans ve mevcut durum (şartlar) değişebilmektedir. O halde, bir düşünme sürecini tamamlamak için her aşamasında bir alt düşünmenin daha gerçekleştiği sonucuna varmış oluyoruz.

İnsanların bir kısmı etrafında olup biten hadiselerle ilgilenmezler, yani bakmazlar. Başka bir ifade ile dikkat etmezler. Bir insanın dikkat aşamasına geçmesi, artık önemli şeylere ilgi göstermeye başlaması, önemli hadiseler için duyularını açması birinci seviye bir düşünme aşamasıdır. Ancak, bakmakla kalmayıp detayları görebiliyorsa ve fark edebiliyorsa ikinci seviye düşünmeye geçmiş demektir. Çünkü pek çok kimse bakar........

© Habername