Abbasi devletinin kurulmasından sonra İslam’ı kabul eden Türklerin sayısı hızla arttı. Bugün Tataristan dediğimiz İdil Bulgarlarının yurdunda, Kafkasya’da ve Türkistan’da, birbirlerinden habersiz şekilde Müslüman olan Türklerin hepsinin tercih ettiği mezhep aynıdır: Hanefilik

Mesela Kuzey Afrika’da ve İspanya’da İslam’ı seçenler Maliki, Yemen’de ve İran’da Müslüman olanlar Şafi mezhebini tercih ederken, Türkler çok çok istisnai olan şahsi tercihler dışında, hep Hanefi oldular. İslam’ı Türklerden öğrenen Hindistan, Afganistan, Çin ve Balkan Müslümanlarının da baskın çoğunluğu Hanefi’dir. Türkler ve İslam’ı Türklerin tebliğ ettiği topluluklar dışında, Hanefiliği kabul eden yok denecek kadar azdır. Yani Türkler olmasaydı Hanefilik yok olan yüzlerce mezhepten biri olurdu.

İmam Gazali’ye kadar olan dönemde mezhepler üç ana başlıkta ele alınırdı: Ehli Hadis (Hanbeli, Şafi, Maliki ve Zahiri mezhepleri), Şii (Caferi, Zeydi ve İsmaili mezhepleri) ve Ehli Rey (Hanefi, Mürcie ve Mutezile mezhepleri) Ehli Hadis mezhepler İslam’ın doğduğu topraklarda ortaya çıktı. Bu coğrafya, peygamberimiz zamanındaki dokusunu koruyordu. Müslümanların hepsi Arap’tı. Dolayısıyla Kuran ve hadisler, sorulara ve sorunlara cevap veriyor, insanlara yeterli geliyordu.

Oysa Hanefilik Irak ve İran’da yani sınır boylarında doğdu. İnsanların çoğu atadan babadan Müslüman değildi. Farklı dinlere, kültürlere ve milletlere mensup olanlar İslam’ı kabul ediyor, eski inançları, gelenekleri ve görenekleriyle İslam’a geliyorlardı. Soruları ve sorunları Hicaz’dan çok farklıydı. Mekke ve Medine büyük birer kasabayken Hanefiliğin yayıldığı Bağdat, Kufe, Nişapur, Rey, İsfahan, Tebriz, Semerkant, Herat ve Buhara birer metropoldü. Hayat daha komplike, sorunlar daha farklıydı. Hanefiliğin güçlü yanı reye yani görüşe yani akla önem vermesi dolayısıyla daha esnek olmasıydı.

Meramımı iki örnekle izah edeyim. Ehli Hadis mezheplerinin hepsine göre, namaz kılmayan kişiler iman etseler bile Müslüman değildir. Zira........

© Habererk