1930 yılının Ekim ayıydı.

Cumhuriyet’in yedinci yılını doldurmaya hazırlandığı günlerdi. Hazan serinliğine inat ülkeyi ılık bir bahar havası sarmıştı.

Meclis duvarlarına “hâkimiyet bila kaydü şart milletindir” yazan genç rejim, ilk kez çok partili seçimlere gidiyordu.

Bir tarafta rejimle birlikte büyüyen Cumhuriyet Halk Fırkası vardı, diğer tarafta kuruluşu henüz iki ayı bile bulmayan Serbest Fırka...

Biri devletin bizzat kendisi, diğeri izin verilen kadardı. Ne güçleri kıyas edilebilirdi ne de imkânları...

Halk Fırkası en ücra köylerde bile örgütlüyken Serbest Fırka ancak 37 vilayette teşkilat yapabilmişti. Askerî ve sivil bürokrasi iktidarın doğal parçasıyken, muhalefet partisi bir umut zerresinden ibaretti.

Zaten o umudun doğuşu da doğal yollardan olmamıştı. Ankara, eski Başvekillerden Fethi Okyar’ı sefir olarak bulunduğu Paris’den çağırmış, ismi ve kadrosuyla birlikte sınırlarını da çizdiği bir muhalif partinin programını eline verip başına geçmesini istemişti.

Verilen talimatta ne iktidar değişikliği vardı ne de halk iradesinin sandığa nasıl yansıyacağı... Minik bir azınlık olarak Meclise girsin, “muvazaa” partisi olsun, muhalefetsiz ve muhakemesiz hükümete küçük ayarlar versin yeterdi.

Amaç, iktisadi ve sosyal sıkışmışlık içinde bunalan halkın gazını alarak içeriyi rahatlatmak, dışarıya da demokratik cumhuriyet görüntüsü vermekti.

1931 yılının Nisan ayında dördüncü dönem milletvekili seçimleri yapılacaktı. Bu küçük ve zararsız demokrasi oyunu için altı ay daha beklemek gereksiz görülmüş, Ekim ayının başlarında yapılacak belediye seçimlerinin bir ön gösterim olması için harekete geçilmişti. Öncesinde önemli bazı düzenlemeler yapılmış, seçimlerin tek dereceli olmasına, vatandaşın doğrudan sandığa gitmesine imkân sağlanmıştı. Üstelik kadınlara da seçme ve seçilme hakkı tanınmıştı.

Ne var ki, seçim çalışmalarının başlamasıyla birlikte işin rengi değişti.

12 Ağustos’ta kurulup alelacele örgütlenen Serbest Fırka, kurucularını bile şaşkınlığa düşüren bir ilgiyle karşılandı. İstanbul ve İzmir gibi büyük şehirlerde fırka binalarının önünde uzun kuyruklar oluştu. Kısa zamanda on binlerce üyeye ulaştı. Taşra vilayetlerindeki ilgi çok daha........

© Haber7