Devletin temel görevlerinden biri, toplumsal refahı güvence altına almak ve ekonomik istikrarı sürdürülebilir bir zeminde inşa etmektir. Bu hedefin kalbinde ise vergi sistemi yer alır. Vergiler, yalnızca bütçeye gelir sağlayan bir mekanizma değil; aynı zamanda gelir dağılımını düzenleyen, sosyal adaleti güçlendiren ve ekonomik davranışları yönlendiren bir politika aracıdır.
Toplumsal refah odaklı bir vergi sistemi, bireylerin sadece gelirlerine göre değil, yaşam koşullarına ve fırsat eşitliğine göre de vergilendirildiği bir anlayışı temsil eder. Böyle bir sistemde amaç, ekonomik kaynakları toplumun geneline adil biçimde dağıtarak hem bireysel refahı hem de kolektif kalkınmayı desteklemektir.
Bugün birçok ülke, özellikle de gelişmekte olan ekonomiler, büyüme hedefleri ile gelir adaleti arasında hassas bir denge arayışı içindedir. Türkiye açısından da bu mesele hem mali sürdürülebilirlik hem de toplumsal huzurun temini bakımından kritik önemdedir. Çünkü adil olmayan bir vergi yapısı, toplumsal güveni zedeler; güvenin zedelendiği yerde ise sürdürülebilir büyümeden söz etmek güçleşir.
Bir sistemin adaleti: Kim ne kadar yük taşıyor?
Vergi adaleti, “vergiyi ödeme gücü yüksek olanın daha fazla, düşük olanın ise daha az katkı sağlaması” ilkesiyle ölçülür. Ancak uygulamada bu dengeyi korumak kolay değildir. Türkiye’de olduğu gibi birçok ülkede dolaylı vergilerin —yani harcama üzerinden alınan KDV, ÖTV gibi vergilerin— yüksek paya sahip olması, gelir dağılımındaki adaleti olumsuz etkileyen bir unsurdur.
Dolaylı vergiler, düşük gelirli kesimlerin bütçesinde oransal olarak daha büyük bir yük oluşturur. Zira aynı ürünü zengin de yoksul da aynı vergi oranıyla satın alır. Bu nedenle, dolaylı vergiler toplumun alt gelir grubundaki bireyler için orantısız bir maliyet anlamına gelir. Buna karşın doğrudan vergiler —örneğin gelir, kurumlar veya servet vergileri— artan oranlı yapılarıyla daha adil bir dağılım sağlayabilir.
Toplumsal refah odaklı bir vergi sisteminin ilk şartı, vergi yükünü gelir düzeyine göre yeniden........

© Haber Gündemim