Bunun bir nedeni kadının doğurganlığıdır; kadının doğurabilmesi özellikle tarım aşamasına geçmiş topluluklarda toprağın vericiliği ile bir algınlanmış, kadın bu yönüyle bereketin, yaşamın bir simgesi olarak algılanmış ve toprak anayla özdeşleşmiştir.

Geçen hafta Yunan ve ardılı Roma mitolojisinde Medusa’nın bir canavar olarak betimlendiğini ancak aslında tecavüze uğrayan bir kurban olduğunu anlatmış, onu bu yönüyle gören pek az sanat eseri bulunduğundan söz etmiştik. Bu hafta onu canavar olarak betimleyen sanat eserlerine değineceğiz ama önce Medusa örneği üstünden neden kadınların canavara dönüştürüldüğünden söz edelim.

Eski Yunan kültüründe, Medusa ve kardeşleri Stheno ile Euryale gibi, bir canavar olarak yaratılmış diğer figürlere bakalım: yarı insan yarı yılan Ekhidna (kadın), yarı insan yarı kuş Sirenler (kadın), yarı insan yarı kuş Harpyalar (kadın), altı başlı ve on iki bacaklı bir deniz canavarı Scylla (kadın), devasa girdap canavarı Charybdis (cinsiyetsiz), cehennemde yaşayan intikam tanrıçaları Furyalar (kadın), yarı insan yarı yılan çocuk katili Lamia (kadın), genç erkekleri avlayan Empusa (kadın).

Elbette Minotaur, Typhon, Polyphemus gibi erkek canavarlar da var; bir de Kerberos, Orthos, Chimera gibi cinsiyetleri belirsiz olan. Ama insandan canavara dönüşen karakterlerin çoğunluğu kadın ve bunun nedensiz olmadığını düşünüyorum. Geçmiş diğer kültürlere baktığınızda da tekinsiz, meşum kötü ruhların çoğunlukla kadın olduğunu görüyoruz. Mezopotamya tanrıçaları İştar, Lamashtu ve Ereshkigal, Eski Mısır’daki Sekhmet ve Nephthys, Hinduların Kali’si, İskandinavlardaki Hel, Japon Izanami, Azteklerdeki Tlaltecuhtli, Slavlardaki Baba Yaga, Çin’deki Daji, Maorilerin Hine-nui-te-pō’su ve daha pek çoğu. Bunlara eski Türklerdeki Şulbus ya da Albız’ı (Alkarısı, Albastı) da eklemek gerek tabii.

[Kadın kötücül ruh ya da tanrıçalardan söz edildiğinde Lilith’ten söz etmemek olmaz. M.Ö. 3. binyıldan başlayarak Sümer ve Babillilerce "Lilitu" olarak adlandırılan bu fırtına iblisi aynı zamanda hastalıkların ve toplu ölümlerin nedenidir. Zaman içinde bir gece iblisine dönüşen Lilith, yeni doğmuş çocukları kaçırır ve öldürür; iblis oğullar doğurabilmek için erkekleri baştan çıkarır. Talmud’ta da bu özellikleriyle birkaç........

© Gazete Pencere