20. yüzyıl milliyetçilikle sosyalizmin bazen mutlu ama çoğu zaten mutsuz biten evliliklerine sahne oldu. Otokrasiye, emperyalizme ve sömürgeciliğe karşı mücadelede sosyalistlerle ve reel sosyalizmle işbirliği yapan milliyetçiler sosyalizmin prestiji yüksek iken sosyalizme eğilimli göründüler, başta SSCB olmak üzere reel sosyalist devletlerin çözülüşüyle birlikte kapitalizme ve bir anlamda asıllarına geri döndüler. Kardeş ülke Azerbaycan’ın aydınları arasında da böyle milliyetçilikten gelip bir süre Bolşeviklerle yolları kesişen, sonra da ayrılanlar çoktur. Bunlardan belki de en tanınmış olanı geçen 31 ocakta 141. doğum günü Azerbaycan’da kutlanan Memmed Emin Resulzade’dir. Resulzade (1884-1955), Rusya ve Çin hariç Asya’da kurulan ilk cumhuriyet olan Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin 1918 yılındaki kurucularından biridir. Ancak onun Türkiye’nin 20. yüzyıl siyasi hayatındaki etkisi, Rusya Türklerinden Yusuf Akçura veya Azerbaycan Türklerinden Ahmet Ağaoğlu’na göre daha sınırlı olmuştur

Resulzade Rusya’da 1905 devrimi sırasında Bakü’de Hümmet adında bir sosyal demokrat örgütün kurucuları arasındaydı. O zamanlar Bakü, çarlık Rusyasının Bakü ilinin merkeziydi ve petrolden dolayı çok sayıda işçi barındırıyordu. Şehirde Azerbaycan Türkleri, Ermeniler, Ruslar, ve başka milliyetlerden emekçiler yanında İran’dan gelmiş çoğu yine Türk olan yabancı işçiler bulunuyordu. Dolayısıyla Bakü Kafkasya’da Bolşeviklerin ve Menşeviklerin yoğun olduğu şehirlerden biriydi. Bolşeviklerin Kafkasya’daki önderlerinden olan İosif Cuğaşvili de (Stalin) Bakü’de işçiler arasında çalışırken Resulzade ile tanışmıştı. Resulzade bu dönemde Bolşeviklere yakındı. 1909 yılında İran’a geçen Resulzade burada İran-e Nev adında bir gazete çıkardı. İran meşrutiyet devrimi de yenildikten sonra İstanbul’a gelen Resulzade 1911-13’te Türk Ocağında çalıştı, İttihatçılarla yakınlaştı, Ziya Gökalp’ın Türkçülüğünden etkilendi. O yıllarda........

© Gazete Manifesto