Sık anlatılan bir anekdot:

Başkan Mao’dan bir gün Fransız Devrimi’ni değerlendirmesini rica etmişler; o da “bir şey söylemek için henüz erken” diye yanıt vermiş.

Erken… Neredeyse iki yüz yıl olmuş ama yine de erken.

Kulağa hoş geliyor ama ben bu anekdotun doğru olmasına ihtimal vermiyorum. Bunun bir versiyonu, Çin Komünist Partisi’nin bir başka önderi Çu Enlay için de anlatılır. Üstelik esas sorunun, Fransız Devrimi değil, 1968’de Paris merkezli öğrenci hareketleri olduğu da söylenir. O soru karşısında Çu Enlay doğal olarak “bekleyip görelim” demiştir ama zaman içinde soru da yanıt da bağlam da kulaktan kulağa aktarıla aktarıla değişmiş, hem Çin kültürü ve tarihinin derinliğine hem de hayatın kestirilemezliğine aynı anda gönderme yapan bir anekdota dönüşmüştür.

Çünkü kulağa gerçekten iyi gelmektedir: Bir şey söylemek için henüz erken…

Paul Theroux’nun 1988’de yayımlanan ‘Riding The Iron Rooster’unu okuyorum. Kitap, yazarın Çin içerisinde farklı trenlerle yaptığı seyahatin izlenimlerinden oluşuyor [Benim okuduğum en iyi seyahat yazarı olan Theroux’nun, sadece bu kitabı değil, diğer seyahat kitapları da maalesef dilimizde yok.] Yazar, ‘Riding The Iron Rooster’da her iyi seyahat yazarının yaptığı gibi, sadece gezip gördüklerini anlatmıyor; okuduklarını da anlatıyor.

Theroux, Şangaylı yazar Lynn Pan’in (1945-2024), ‘Cathay döngüleri’ isimli bir sistemden bahseden bir kitabını da okumuş ve bizlere onu aktarıyor. Cathay döngüleri, Çin takvim ve astrolojisinin temel unsurlarından biri olan 60 yıllık dönemler… Çin tarihindeki izleri MÖ 2000’li yıllara kadar sürülebilen bu hesaplama sistemi hem tarihi kayıtlarda hem de astrolojik hesaplarda kullanılmış. Kimi hanedanların, imparatorların tahttaki dönemleri buna göre hesaplanmış. ‘Altmışlık döngü’ ya da ‘ganzhi döngüsü’ olarak bilinen bu sistem bugün artık pek kullanılmasa da Lynn Pan’a tarihi bir değerlendirme yapmak açısından ilham vermiş: “1921’de Şangay’daki gizli bir toplantıyla kurulan Çin Komünist Partisi, 1981 Haziran’ında ilk altmış yıllık döngüyü tamamladı ve yeni döngüye girdi.”

Paul Theroux, kendi yorumunda, bu döngüselliğin, Mao sonrası, sosyalist ilkeleri korumaya çalışmakla beraber ülkesini küresel kapitalizme de entegre etmeye çalışan Deng Şiaoping dönemiyle de denk düştüğünü söylüyor.

Kitap 1988’de yazıldığından, Theroux meseleyi bu dönemin ilk işaretleri olarak okuyordu. Bugünün Çin’inin o dönem siyasetinin bir devamı olduğunu düşünürsek isabetsiz bir yorum sayılmaz.

Mao anekdotu, bu tür yorumlar için erken........

© Gazete Duvar