Kaynaklar Diyarbakır'ın tarih boyunca 33 medeniyete ev sahipliği yaptığına işaret ediyor. Bu medeniyetler Diyarbakır'ın yaşamın kesintisiz sürdüğü bir yerleşim birimi olduğunu gösteriyor. Bu medeniyetlere ait izlerin önemli bir kısmı insanın ve zamanın insafsız müdahaleleri sonucunda silindi. Bu, Diyarbakır için bir şansızlık olarak değerlendirilebilir. Bir şansızlık da Diyarbakır'da yapılan arkeolojik çalışmalarla ilgili olarak çıkıyor karşımıza. Çünkü Diyarbakır ve yöresinde yapılan arkeolojik kazılar, kimi zaman ödeneksizlikten kimi zaman da güvenlik gerekçesiyle yeterince yapılmıyor. Şimdiye kadar yapılan arkeolojik çalışmaların ise hem Diyarbakır hem de insanlık tarihi için önemi tartışılmaz.

33 medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır'ın büsbütün şanssız olduğu söylenemez. Zerzevan Kalesi, Roma yolu, köprüler, ibadethaneler ve sivil mimari örnekleri, Diyarbakır'ın kültürel zenginliğini ifade ediyorlar. Her yıl binlerce insan bu tarihi varlıkları görmek için Diyarbakır'a geliyor.

Ancak söz konusu 33 medeniyet bir tek taşınmaz kültürel varlıklarla Diyarbakır'ı zenginleştirmedi. Dille ve yazıyla da bir kültürel birikim sağladılar. Günümüzde sayıları parmakla sayılacak kadar azalmış Diyarbakır'ın kadim halklarından Süryani ve Keldanilerin kent kültürüne katkı sağlayan yapılarının bir kısmı hâlâ sapasağlam duruyor. İbadethanelerinde ise çok sayıda eser bulunuyor. Bu eserlerin bir kısmı çalınmış ya da uygun koşullarda muhafaza edilmediği için oldukça yıpranmış ve en önemlisi değişik nedenlerle meraklısının ulaşamadığı bir konumda.
Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği (DKVD), Gerda Henkel Vakfı'nın desteği ile kapsamlı "Diyarbakır'ın Belgesel Kültür Mirası: Süryani ve Keldani El Yazmalarının Korunması" projesi ile en başta Diyarbakır için önemli bir çalışmaya imza attı.

Proje kapsamında "Diyarbakır'ın Belgesel Kültür Mirası" katalog kitabı hazırlayan Nevin Soyukaya ile Birgül Açıkyıldız, sunuş yazısında, Diyarbakır'ın surlarla çevrili Suriçi bölgesinin günümüzden 6 bin yıl önce kurulduğunu ifade ediyorlar. Sunuş'ta şu bilgiler de veriliyor: "Kültür katmanlarının alt alta olduğu kadar yan yana da olduğu bu kentte Ermeni (Katolik, Ortodoks, Protestan), Keldani (Katolik), Kürt (Müslüman, Yezidi), Süryani (Katolik, Nesturi, Ortodoks, Protestan), Şemsi, Türk (Müslüman) ve Yahudiler birlikte yaşam sürmüşlerdir. Kentteki bu çoğulcu yaşam tarzı, kent siluetinin ve kent kültürünün oluşmasını........

© Gazete Duvar