ABD Başkanı Donald Trump, göreve gelmesinin ardından vaatlerinden birini daha hayata geçirdi ve Kanada ile Meksika’ya yüzde 25, Çin’e yüzde 10’luk gümrük vergisi uygulamasına imza attı. Trump’ın hamlesine karşı Kanada, ABD’ye yüzde 25’lik arşı gümrük tarifesiyle misilleme yaptı. Benzer biçimde Çin de ABD’den alınan LNG ve kömüre yüzde 15, petrole yüzde 10 gümrük vergisi kararını duyurdu. Meksika da benzer bir karar üzerinde çalıştığı bilgisini paylaştı.

Kanada ile ABD arasında yapılan müzakereler şimdilik uygulamanın bir ay ötelenmesini sağladı. Ancak Trump’ın İngiltere ve AB’nin de adını zikretmesi, doların statüsüne dönük BRICS tehditleri küresel ekonomik sistemde taşların yerinden oynayacağını, hatta oynamaya başladığını gösteriyor. Bu hafta Trump kararları ve olası misillemeler uyarınca küresel sistemin geleceğine dönük soru işaretlerine odaklanacağız.

1945’te IMF ve Dünya Bankası gibi kurumların sütunlarını oluşturduğu Bretton Woods Sistemi hayata geçti. Sisteme kuralların hakim olacağı söylenirken ABD’nin ekonomik ve askeri hegemonyasının da önü açıldı. 1971’de ABD’nin 1 ons altın 35 dolardır açıklamasıyla, yani dolar-altın sisteminden çekilmesiyle sistemin şekli dönüştü, ancak dolarda kalma sürdü. Aynı dönemde ABD devasa ekonomisiyle serbest ticaretin de bir anlamda bayraktarlığını üstlenmeye başladı. Ucuz ürünler, ABD ekonomisinde açık yaratıyordu. Ancak ihracatçı ülkeler parasal varlıklarını ABD’nin değerli kağıtlarında değerlendirdiği için ABD dünyanın en borçlu ülkesi olsa da küresel liderliğini sürdürdü.

1990’larda esen küreselleşme rüzgarıyla 1 Şubat’ta resmen ölümü ilan edilen NAFTA gibi serbest ticaret anlaşmaları da hayata geçti. ABD, cari açık vermeye devam ediyordu, ancak küresel pozisyonu bu modelin uygulanmasında sıkıntı yaratmıyordu. Denklem, Çin’in yükselişiyle bozuldu. 2001’de ABD’nin teşvikiyle Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) katılan Çin, artık ABD açısından kurtulunması gereken bir düşmana doğru evriliyordu. ABD öncülük ettiği ve kurumsallaşmasında bayraktarlık yaptığı IMF, Dünya Bankası, DTÖ ve kurallarından memnun değildi.

Bu çerçevede aslında Trump’ın gündeme getirdiği gümrük vergileri, 1971’den bu yana süren ekonomik modelin son bulması ve alternatifinin geliştirilmesi sürecinin ilk adımları. Yani basitçe sadece sınırlar kapatılmıyor, göreli olarak en azından kurallara uyuluyormuş gibi yapılan dönem de son buluyor. Davos 2025 Zirvesi raporlarına da yansıyacak şekilde, gelecekte ise neyin ortaya çıkacağı muamma ve sistemi bekleyen bir istikrarsızlık var.

ABD’nin hegemonik........

© Gazete Duvar