Anayasamızın 73’üncü maddesinde; “Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebileceği” düzenlenmiştir.

Verginin kanuniliği ilkesi dediğimiz bu hükmün istinası yine Anayasamızın 167’nci maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre, “Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Cumhurbaşkanı’na yetki verilebilir.”

Madde hükmüyle, dış ticarete yönelik ek mali yükümlülük düzenlenmesinde, normal vergi düzenlemesine karşılık daha hızlı ve esnek karar alma hakkı tanınmıştır.

Son dönemde sık ve farklı durumlarda, vergi dışı mali yük uygulanmasına başlanmış, bunun sonucunda hangi mali yükümlülüğün eş etkili vergi kapsamında olması gerektiği ve buna bağlı olarak hangi durumlarda ceza veya muafiyet tanınacağı konusunda bir karmaşa yaşanır hale gelmiştir.

Gümrük vergileri, eşyanın ithalinde veya ihracında alınan gümrük vergisi, ithal ve ihraç nedeniyle alınan bütün vergiler ile eş etkili vergi ve mali yükleri içermektedir. Dolayısıyla gümrük vergileri terimi gümrük vergisinden öte, adı ne olursa olsun eşyanın ithali nedeniyle tahsil diğer eş etkili vergiler ve mali yükleri kapsamaktadır.

Eş etkili vergiler, gümrük vergisi etkisi yapan, onunla aynı sonucu doğuran vergilerdir. Tarife engeli denilen gümrük vergisi, ithal eşyası ile yerli eşya arasında maliyet farkı oluşturur. Bu kapsamda, bir eşyanın yerli üretiminde tahsil edilmeyip, sadece ithalinde tahsil edilmesi veya ithali esnasında tahsil edilen vergi oranının, yerli üretiminde tahsil edilenden daha yüksek olması hallerinde, bu vergi eş etkili vergidir.

Bu kapsamda değerlendirildiğinde, ithalatta tahsil edilen katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi, ithalat esnasında tahsil edilmesi gerekçesiyle eş etkili vergi olarak değerlendirilmemeli, dolayısıyla gümrük vergileri kapsamında kabul edilmemelidir. Çünkü, katma değer vergisi hem ithalatta hem de yerli üretimde........

© Ekonomim