Sınıf ve sınıf oluşumu kavramları her zaman göründüğü kadar basit olmayabilir. Çeşitli Marksizmlerin “sınıf mücadelesi daima vardır ama bazen alttan alta işler çünkü işçi sınıfı kendisinin (sınıf) bilincine (henüz) varamamıştır” yollu tezi üstü örtük olarak bir asimetri varsayar. Bu teze göre burjuvazi daima ‘kendisi için sınıf’ olarak vardır ama işçi sınıfı genellikle sadece ‘kendinde sınıf’ olarak kalır. Bunun günlük dile çevirisi burjuvazinin daima örgütlü ve bilinçli bir hâkim sınıf olduğu ve işçi sınıfının bilinçlenmesine engel olmak için tüm mekanizmaları kullanarak sıklıkla başarılı olduğu iddiasıdır. “Marksistler” (gündelik siyasi dilde komünist veya devrimci diye anlamak gerekiyor) kül yutmamaktadır ancak işçi sınıfı bal gibi aldatılabilmektedir. Açıklama şöyle devam eder: Elbette burjuvazi de her zaman stratejik düşünemez. Zaten devlet bu nedenle (de) vardır ve son tahlilde elbette hâkim sınıf olan burjuvazinin devleti olmakla beraber “göreceli özerkliğe” sahiptir. Bu fonksiyonalist açıklama “devletin zaten işlevsel olabilmesi ve burjuvazinin tarihsel çıkarlarına hizmet edebilmesi için göreceli özerklik gereklidir” şeklinde ilerler. Oysa ne devlet-burjuvazi ne de işçi sınıfı-burjuvazi ilişkileri her zaman ve her yerde bu kadar nettir.

Bazen çok açık ve birebir olan bu ilişki sürekli olarak aynı tarihsel ve siyasal netlikte seyretmez. Örneğin John R. Bowman’ın doktora tezinde ayrıntılarıyla ele alarak Amerikan kömür madenciliği sektörünün 1880-1940 dönemiyle örneklendirdiği kapitalist kolektif eylem sorunu hiç de hafife alınacak bir konu değildir. Endüstriyel organizasyon literatürüyle yakından ilişkili olan kapitalist kolektif eylem sorunu Marx tarafından da dile getirilmişti. Kapitalistlerin kendi aralarındaki rekabet zaman zaman kapitalist piyasanın stabilitesine zarar vermekte olup işçilerle kapitalistlerin çelişkisi söz konusu endüstriyel organizasyonun rekabet yapısı içinde........

© Ekonomim