Past & Present dergisi etrafında kümelenen Marksist tarihçiler 1950’lerin feodalizmden kapitalizme geçiş tartışmalarının izleğini uzun süre takip ettiler. Bu ilk tartışmaydı. Burada iktisatçı Maurice Dobb sınıf mücadelesi-teknolojik gelişme-devlet ve piyasaların siyasal iktisadı olarak üçlü bir yapıya oturtabileceğimiz Marksist corpus’un sadece sınıf mücadelesi bacağına odaklandı. Dobb yaklaşımının iki temel zaafı vardı. İlk olarak, Dobb feodal üretim tarzının genel bir krize girmeye yazgılı olduğunu varsayarak çöküşün nedenini feodalizmin sermaye birikimine ve teknolojik ilerlemeye cevaz vermeyen sistemik teşvik eksikliğine ve serflerin aşırı sömürülmesine bağladı. Ancak bu durumda nasıl olup da feodalitenin 1000 yıl ayakta kaldığını -bu konuda rivayet muhtelif- ve bu sürenin yarısında toprak, teknoloji, nüfus ve ekonomi açılarından gelişebildiğini açıklamak için başka bir yaklaşıma ihtiyacı vardı. Kaldı ki krizin tarihini tam olarak nereye yerleştireceğine karar veremediği için Sweezy tarafından eleştirilmişti. Dobb “piyasa karşıtı” bir sapma içine girdiğini sonraki yıllarda ifade etti. Sweezy’nin müdahalesi Marksist tarihçiler arasında dışsal bir faktör olarak uzun mesafe ticaretinin önemiyle içsel bir faktör olarak küçük (basit) meta üretiminin gelişmesini “ana dinamik” adayları olarak karşı karşıya getirdi. İronik olarak, Polanyi Dobb’u yanlış yorumladı. Dobb’un fiyat mekanizmasından bahsetmesini kapitalist pazarın o zaman bile kurumsallaşmaya başladığını savunduğunu zannederek eleştirdi. Bu eleştiri çok erken dönemde, Dobb kitabını yayınlar yayınlamaz yapıldığı için sonraki tartışmaları bir hayli etkiledi.

İkincisi, Dobb sadece İngiliz feodalizminin tarihini inceledi ve oradan genellemelere gitti. Marx da İngiltere’yi örnek göstermişti ancak daha sonraki gelişmelerin ışığında tek ülkeden kalkarak tüm Avrupa tarihine ilişkin sonuçlar çıkarmanın yanlışlığı anlaşılacaktı. Neden Avrupa feodalitesi yer yer daha gelişkin iken 1400-1700 arası kapitalizme ilk geçen İngiliz tarımı oldu? Dobb bu soruya cevap vermedi. Gerçekten klasik tarzda bir tarihçi olan Marksist Rodney Hilton da ilk döneminde, 1970’lere kadar, tamamen sınıf mücadelesine odaklandı. Britanya KP tarihçi grubunun ana temalarından olan “işçi sınıfı tarihi” yaklaşımına bağlılığı da bunda rol oynadı. Hilton, Dobb’u izleyerek, Britanya’da feodalizmden kapitalizme geçişin ana motorunun rant (artık ürün) üzerinde lortlar ve serfler arasında bitip tükenmeyen sınıf mücadelesi olduğunu iddia etti. Buna göre rant üzerinde dönen sınıf mücadelesi geç dönemde eskiden kendi kendisine yeten köylülerin topraktan koparılmalarına, sosyal farklılaşmaya ve bir........

© Ekonomim