Uzun dönemli dengeler nasıl kuruluyor? Gerçek kalkınma nasıl gerçekleşebiliyor? ABD de önemli bir örnek. Norman Schofield oyun teorisindeki “çekirdek (core)” kavramıyla eş değer olacak şekilde toplumda hiçbir alt kümenin –sınıflar, kimlikler, eyaletler gibi- karşı çıkmadığı inançlara “çekirdek inanç” adını veriyor. Ancak toplumda herkesin en azından itiraz etmediği bir inanç yoksa “çekirdek” boş demektir. Bu durumda iki şeyden birisi olacaktır; ya bir adaptasyon, öğrenme süreci yaşanacak, taraflar diyalog kurarak bir denge arayacaklardır ya da toplum parçalanacak, iç savaş yaşanacaktır. “Çekirdek inanç” bir dengedir. Ancak denge kavramının (dahi) oluşabilmesi için aktörlerin birbirlerini anlamaları şarttır. Birbirlerini anlamaları için de aynı dili konuşmaları gerekir. Bu yoksa ortak enformasyon oluşamaz ve denge bulunamaz. Amerikan Devrimi hakkında ne söylenirse söylensin, federalist-anti federalist tartışması bugünden bakınca nasıl yorumlanırsa yorumlansın gerçek açıktır. Amerikan Devrimi iç savaşa neden olmadan tamamlanmıştır. “Kurucu babalar” arasında 1804 Burr-Hamilton düellosundaki hadise dışında şiddet içeren bir çatışma yaşanmaması bu durumun açık kanıtıdır. Fransız, Rus ve Çin devrimleriyle kıyaslamak yeterli olacaktır. Federalistler ve anti federalistler aynı dili konuştukları için en azından “uzlaşamamakta uzlaşmışlar” ve ortaya bir denge çıkmıştır. Jefferson’un 1800’de başkan olmasıyla da denge tahkim edilmiştir.

Bu dengenin nasıl bir denge olduğuna siyasal ittifaklar ve ekonomik çıkarlar açısından bakmakta fayda var. Montesquieu’nün ‘monarşi, aristokrasi ve demokrasinin bileşimi mükemmel bir anayasal düzen yaratır’ tezine ilham kaynağı olan İngiltere 1720 ittifakı nasıl kurulmuştu? 17. Yüzyılda mutlakiyetçi krallıkların oluşmasıyla verginin bu kadar önemli hale gelmesinin iki nedeni vardı. Birincisi merkezi orduların ve savaşların maliyetinin çok artması, ikincisi ise bu maliyeti finanse edebilmek için kamu borçlanma senetlerinin çıkarılmasına izin verecek derinlikte mali piyasaların oluşmaya başlaması. Bu ikinci faktörle bağlantılı olan konu merkez bankalarının kurulmasıdır. Nitekim İngiltere’de Bank of England Şanlı Devrim sonrasında 1694’te kurulmuştur ve Kraliyet borçlanması dâhil tüm kredi kanalını yönetir. İngiltere Merkez........

© Ekonomim