Haçlı Seferleri’nde ilk dikkat çeken noktalardan birisi seferberliklerin boyutudur. 1182 Kerak Savaşı’nda Selahaddin Eyyubi 200.000 kişiye kumanda ediyordu. Henry VIII zamanında en kalabalık seferde İngiliz ordusu 40.000 kişiye ulaşmıştı. Elizabeth I zamanında da 20.000 kişiyi aşan bir İngiliz gücü olmamıştı ve muhafız alayı -yani has kraliyet ordusu- 12.000 kişiydi. Haçlı Seferleri sona erdiğinde, 1314 Bannockburn savaşında İskoçya bağımsızlığını kazanırken savaşan sayısı 16.000 İngiliz, 7000-9000 İskoç civarındaydı. Haçlı Seferleri muazzam sayıları ve kaynakları mobilize etmiş, ezoterik tarikatlar çığ gibi büyümüş, Grek Hıristiyanlığı, Latin hegemonyasına girmiş ve bir süre öyle kalmış (1204-1261) ve Arap-Müslüman dünyası bir süre sonra Haçlıların ne getirdiğini ne götürdüğünü anlayarak değişmiştir. Müslüman dünyada oluşan değişimler Haçlı Seferleri’nin doğrudan veya dolaylı etkisine bağlanabilir. Ancak bu değişimler çok da ilerletici yönde olmamıştır. Oysa Latin Hristiyanlığındaki dönüşüm çok kapsamlı ve ilerletici oldu.

İlk Haçlı Seferi 1095-1099 arasındaydı ve Investiture krizinin üzerine geldi. Tek cümleyle papa mı krallar mı (dünyevi otorite) ağır basacak sorusudur. Bir diğer önemli nokta seferlerin –ki Ortadoğu’ya 8 tane- 200 yıl sürmesi ve farklı noktalarının çok olmasıdır. Hepsi Haçlı Seferi de olsa –sadece bir tanesi Papa’nın kutsamasına mazhar olamamıştı- farklar büyüktü. Sir Steven Runciman Haçlı Seferleri konusunda en klasik referans kitabının yazarıdır. Gerçek bir ansiklopedi olan bu kitap üç cilttir. Revizyonist Amerikan tarihçileri 9/11 sonrasında Haçlıları Ortadoğu’nun barışını bozan ve İslam dünyasını geriliğe iten proto-emperyalist bir “ilk günah” gibi sunarken, Runciman da seferlerin aslında mal, şan, açgözlülükten başka bir amacı olmadığı noktasına geliyor. Kilise bu görüşe hala karşı.

Bir açıdan Haçlı seferleri Müslüman yayılmacılığına bir cevaptı. 8. yüzyıla gelindiğinde İslam orduları Filistin, Suriye, Mısır, Kuzey Afrika ve İspanya’yı ele geçirmiş ve Fransa içlerine kadar ilerlemişti. Kalıcıdır: İspanya’da........

© Ekonomim