İngiltere’den farklı olarak Fransa’da merkezi devlet yerel lortları karşısına alarak köylülerin keyfi vergi artırımlarına direnmelerini haklı buldu. Nedeni açıktır: Merkezi devlet ve saray soyluluğu yerel lortları politik güçten mahrum etmeye çalıştı. Ancak buna dayanarak merkezi devletin köylülerin koruyucusu olduğunu söylemek mümkün değil çünkü merkezi devletin köylülerin yerel lortlara karşı feodal yükümlülüklerinin azaltılmasına destek vermesinin nedeni kendisinin vergileri artırmak istemesiydi. Sonuçta merkezi devletin yerel soyluluğa karşı aldığı olumsuz tavır hiç de lortluğun sönümlenmesine yol açmadı. Tam tersine uzun dönemde feodal sınıf güçlendi ve Fransız Devrimi’ne kadar hâkim biçimde ayakta kalmaya muvaffak oldu. Merkezi devletin feodal bir üst-lort olup olmamasından bağımsız olarak, ortaya çıkan sonuç sanki feodal kolektif eylem sorununu çözen ve lortluğun uzun dönemli sınıfsal çıkarlarını koruyan bir üst organın varlığı durumunda olabilecekler gibidir. Niyet tam tersidir ama sonuç aynıdır. Lortluğun uzun dönemli kalıcılığının bir nedeni de devletle iş birliği yaparak merkezi olarak toplanan vergilerden pay alabilmesidir. Bu bütünleşme ve iş birliğinin küçük çiftçileri koruyarak İngiltere’den farklı bir tarımsal kapitalizm dinamiği –veya o dinamiğin eksikliği- tablosu çizdiğini iddia etmek mümkündür. Burjuvazi, o sırada hangi anlama geliyorsa, uzun süre bu üst lort-lort geriliminin uzantısından ibaretti.

Ne köylüler ne de hayli zorlanarak da olsa burjuva denebilecek kesimler feodal ayrıcalıklar meselesinden fazla şikâyet etmişlerdi. Daha çok vergi toplama sürecine itiraz ediyorlar ve hukuka merkezden yapılan müdahalelerden rahatsızlık duyuyorlardı. Bir başka açıdan bakarsak diyebiliriz ki kralın yerel soyluluğu zayıflatma çabası yerel soyluluğu tamamen ortadan kaldıramadığı için hoşnutsuzlukları artırdı ve görünür kıldı. Yerel soyluluk ayakta kaldı ama bu kendisini temsil eden bir üst lort olarak kralın/merkezi devletin onu koruması sayesinde değil, tam tersine kralın saldırılarına rağmen mümkün olabildi.

Neden? 16. Louis yerel soyluluğu geriletmeyi merkezi devleti güçlendirmek ve ülkeyi modernize ederek İngiltere’ye karşı deniz aşırı bir güç olabilmek için istedi. Aynı dönemde donanmaya ve yeni inşa edilen limanlara büyük yatırımlar yaptı ancak karşılığını alamadı. Dev askeri harcamalar ABD........

© Ekonomim