Bu hafta sadece bir ülkeyi incelemekle kalmayacak aynı zamanda bir ülkeye yani bir pazara olan ‘’bakış açımız’’ı da değerlendirmeye çalışacağız.

Kendi öznel yaşamımda iki örnekle yazıma başlamak istiyorum. İlk Latin Amerika ziyaretimi yaklaşık on beş yıl önce mecburiyetten dolayı Venezüella’ya yapmıştım. Mecburiyetten diyorum çünkü Venezüella-Kolombiya-Peru ticaret heyetine katılmıştım ve ilk durak Venezüella’ydı.

Ülke, o dönem içinde bulunduğu ekonomik kriz, kur sıkıntısı, ülkede yaşanan yoksulluk, para transferi gibi sorunlardan dolayı zor günler yaşıyordu. Venezüella’yı sadece kâğıt üzerinden incelerseniz karşınıza çıkacak verilerle bu ülkeye mal satamayacağınızı düşünürsünüz.

Lakin bu heyetten sonra bizim firmamız dahil heyete katılan bazı firmalarımız bu ülkeye ihracat yapabilmişti. Evet, yoksulluk vardı lakin yaşam devam ediyordu. Evet, para transferi çok zordu ama tüccarlar Miami üzerinden ödemelerini gönderiyorlardı. Evet, çifte kur söylemini duyuyorduk fakat bu sistemde ithalatçı çok daha fazla para kazanıyordu. Yani tüm siyasi ve ekonomik krizlere rağmen hayat ve ticaret devam ediyordu.

Diğer bir tecrübem de Irak’ta olmuştu. Bildiğiniz üzere Irak’ın Kuzey’i çoğu zaman daha güvenli bir bölgeyken güneyinde sorunlar uzun yıllar devam etti. Medyada patlamaları ve çatışmaları izlediğimiz o dönemde, biz firma olarak Irak’ın güneyine çok iyi ihracat yaptık.

Söylemek istediğim; sadece televizyonlarda, gazetelerde, sosyal medyada ve raporlarda gördüğümüz ya da okuduğumuza bakmak yetmiyor. Bana öyle geliyor ki yaşamın olduğu yerde ticaretin olduğunu unutmamız gerekiyor.

Tabi ki enerjimizi öncelikle daha kolay ihracat yapabileceğimiz bölge ve ülkelere verebiliriz lakin sorunların olduğu ülkelerde de önemli fırsatların olduğunu unutmamamız gerekiyor.

Gelin bu hafta kuzeyimizdeki savaşın bir tarafı olan Ukrayna’yı incelemeye çalışalım. Öncelikle bu savaşın bir an önce bitmesi temennimizi belirterek yazıma başlamak isterim.

Savaşın tarafı olan ve topraklarının yaklaşık dörtte biri işgal altında olan Ukrayna’ya ihracatımız aylık ve yıllık bazda artmaya devam ediyor. Gerek bizim şirketimizde gerekse sektör ihracatımıza baktığımızda da aynı durum söz konusu. Savaş devam etse de hatta bazı bölgelerde ağır çatışmalar yaşansa da yaşam devam ediyor. Yaşam devam ettiği sürece de ticaret bir şekilde oluyor.

Daha da önemlisi; savaş sonrası Ukrayna’ya bugünden yatırım yapmayı yani bu ülke üzerine çalışmayı önemli görüyorum. Gelin bu hafta savaşın içindeki Ukrayna’yı anlamaya ve bu pazardaki ki risk ve fırsatlara bakmaya çalışalım.

Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan sonra Ukrayna’yı ziyaret etme fırsatım olmadı. Bu nedenle güncel gelişmeleri öğrenmek için Ukrayna’da üretim ve ticaret yapan müşterilerimin ve bu dönemde Ukrayna’yı ziyaret edebilen arkadaşlarımın görüşlerini de aldım. Özellikle Ticaret Bakanlığı’mızın güncel raporlarını ve bakanlığımızın uhdesinde düzenlenen Ukrayna Elektronik Sohbet Toplantısı’ndan da yararlandığımı ayrıca belirtmek isterim.

2022’de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı artık kıtasal ya da bölgesel bir savaştan küresel bir savaşa dönüştü. Bu savaşa ABD, Kanada, Birleşik Krallık, Avrupa ülkeleri, İran, Kuzey Kore, Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler de bir şekilde müdahil oldular.

Biden yönetimi 17 Kasım’da Ukrayna’ya ABD yapımı füzeleri Rusya’ya karşı kullanma yetkisini verdi. Onu bazı Avrupa ülkeleri de izledi. Biden yönetiminin Ukrayna’ya giderayak destek olmaya çalışması “Trump kaygısı’’ olarak yorumlandı.

Ukrayna’nın, ABD yapımı ATACMS ve İngiliz üretimi uzun menzilli Storm Shadow füzelerini Rusya’ya karşı kullanmaya başlaması, Rusya’dan sert bir karşılık buldu. Rusya, nükleer angajman kurallarını değiştirerek Ukrayna’ya kıtalararası balistik füze fırlattı. Görünen o ki Avrupa-Rusya gerginliği el yükselterek devam edecek.

Bugünlerde en çok sorulan soru bu süreçlerden sonra Rusya-NATO ya da Rusya-AB savaşı olur mu?

Ukrayna’nın 2023 yılı GSYİH’sı 178,8 milyar dolar olup kişi başı düşen geliri 4.318 dolar. Ülke ekonomisi 2023 yılında %5,3 büyümüş gözükmekle birlikte bu büyümenin en önemli nedeni aslında savaş sonrası küçülen ekonomideki baz etkisi. Belki buna Batı yardımlarını da ekleyebiliriz.

Ukrayna ekonomisinin, IMF tahminlerine göre 2024 yılında %3 oranında büyümesi ve kişi başına düşen gelirinse 5 bin 505 dolara yükselmesi bekleniyor.

Yaklaşık dörtte biri Rus işgali altında olmasına ve savaşın devam etmesine rağmen Ukrayna’da Ocak-Temmuz aylarında enflasyon %4,1 olarak gerçekleşti. Kur ve enflasyonda da büyük oynaklıklar görülmemekte.

Tarımın ülke ekonomisinde ve ihracatında önemli bir yeri bulunan Ukrayna ‘’Avrupa’nın tahıl ambarı’’ olarak adlandırılır. Savaş öncesi verileri kriter alırsak tarım sektörünün GSYİH’dan aldığı pay yaklaşık yüzde 11’dir. Ukrayna ihracatının yaklaşık yüzde 41’i tarım ürünlerinden oluşmakta olup ülke nüfusunun yüzde 14’ü bu sektörde istihdam edilmektedir.

Yine savaş öncesi verilere baktığımızda 2021 yılında küresel pazarda Ayçiçek yağı ihracatının @'ından fazlasını, mısır ve arpanın 'undan fazlasını ve buğday ve kolza tohumunun yaklaşık 'unu gerçekleştirmiştir.

Savaş, Ukrayna'nın tarım sektörüne, ülke ekonomisine ve ihracatına büyük zarar verdi. Hatta küresel çapta gıda enflasyonunu dahi etkiledi. Ukrayna’nın tahıl ekiminin gerçekleştiği bölgelerin 6’sı işgalden etkilendi. Bunun yanında Ukrayna topraklarının yaklaşık 0’unun da mayınlanmış olması tarım üretimine zarar verdi.

Ukrayna ekonomisine tarihsel perspektiften baktığımızda, Sovyetler Birliği’nden ağır sanayiye dayalı bir ekonomi miras devralmasına rağmen ülke ekonomisinin yeniden yapılandırılmasında yeterli mesafe alınamadığını görüyoruz. Çelik gibi emtia fiyatlarına ve dış finansmana bağımlı bir ekonomik yapıya sahip olan Ukrayna, küresel ekonomik ve mali krizden en fazla etkilenen ülkelerden biri oldu.

Ukrayna’da sanayi sektörünün GSYİH’dan aldığı pay yaklaşık yüzde 23 seviyesinde. İmalat sanayisinin GSYİH’dan aldığı paysa yüzde 12 civarındadır. Ülkenin önde gelen sanayi sektörleri arasında işleme-imalat, metalürji, elektrik enerji, ağaç işleme, madencilik, kimya ve gıda sanayileri yer almaktadır.

Ukrayna'daki gıda........

© Ekonomim