Şekerpancarında yeni hasat dönemi başladı. Türkiye Şeker Fabrikaları ilk olarak 4 Eylül’de Malatya’da pancar alım kampanyasını başlattı. Ancak henüz pancar alım fiyatı belli değil. Üretici fiyatın açıklanmasını bekliyor.

Türkiye’de üretilen şekerin hammaddesi olmasının yanı sıra yan ürünleri ile tarımda en katma değerli ürünlerden birisi şekerpancarıdır. Türkiye, pancardan şeker üretiminde dünyada beşinci, Avrupa’da dördüncü sırada. Ülke genelinde faaliyet gösteren 33 şeker fabrikasına sözleşmeli olarak pancar üreten 90 binin üzerinde çiftçi var. Pancar üretimi ve buna bağlı olarak şeker üretimi 2001 yılında kabul edeline Şeker Yasası çerçevesinde tahsis edilen kota çerçevesinde sözleşmeli olarak yapılıyor. Şekerpancarı şeker fabrikalarında işlenirken elde edilen melas, yaş pancar posası gibi yan ürünler hayvancılıkta yem, ayrıca yine alkol üretiminde kullanılıyor.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması aşamasında üzerinde en çok durulan ve o dönemde 3 beyaz olarak adlandırılan un, şeker ve pamuk konusunda çok önemli adımlar atıldı. Henüz cumhuriyet ilan edilmeden toplanan İzmir İktisat Kongresi’nde ekonomik bağımsızlığın önemine vurgu yapılarak Cumhuriyet’in ekonomideki yol haritası çizildi.

Tarıma dayalı sanayileşme hamlesinin başladığı o yıllarda ilk olarak 17 Kasım 1926’da Alpullu Şeker Fabrikası açıldı. Türkiye’nin ilk şekeri bu fabrikada üretildi. Çalışmaları daha önce Nuri Şeker tarafından başlatılan Uşak Şeker Fabrikası ise 17 Aralık 1926 tarihinde üretime başladı. 1933 yılına kadar ülkenin şeker ihtiyacı bu iki fabrikadan karşılandı. 5 Aralık 1933’te Eskişehir Şeker Fabrikası ve 19 Ekim 1934 yılında ise Turhal Şeker Fabrikası üretime başladı. Bu 4 fabrika 6 Temmuz 1935’te Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi çatısı altında birleştirildi.

Şeker sanayi Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk sanayi tesisleridir. Mustafa Kemal Atatürk’ün kurucusu olduğu Türkiye İş Bankası’nın sermayesi ve öncülüğünde, Ziraat Bankası ve Sümerbank’ın sermayesi ve katkıları ile şeker sanayi kuruldu.

Uzun yıllar yeni fabrika yapılmadı. 1953-1963 döneminde 10 yılda 13 yeni şeker fabrikası açıldı. Sonrasında 1977-2001 yılları arasında 13 şeker fabrikası daha açıldı.

Türkiye ekonomisi 2001 yılında büyük bir krize girince Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası’nın kapısı çalındı. Bu iki uluslararası kuruluş Türkiye ‘ye kredi vermek için o günlerde Türkiye’ye gönderilen Kemal Derviş’in çantasına koyduğu 15 yasanın 15 günde çıkarılmasını istedi. O yasalardan birisi de Şeker Yasasıydı.

Şeker Yasası 4 Nisan 2001’de kabul edildi. Yasa ile Şeker Kurumu kuruldu ve kurumu yönetecek Şeker Kurulu oluşturuldu. Şeker politikalarını bu kurum ve kurul oluşturdu. Bir yandan da şeker fabrikaları özelleştirmeye hazırlandı.

Adalet ve Kalkınma Partisi iktidara geldikten sonra bu politikaları aynen sürdürdü. Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (Türkşeker) 12 Ağustos 2008’de özelleştirme programına alındı. 2018’de yapılan özelleştirmeler sonucunda devletin elinde 15 şeker fabrikası kaldı. Halen şeker ihtiyacının yaklaşık yüzde 36’sını Türkşeker karşılıyor. Türkşeker 29 Nisan 2021’de özelleştirme kapsamından çıkarılarak Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.

Türkiye’de faaliyet gösteren 33 şeker fabrikası var. Bunlardan 15’i devlete, 6 tanesi kooperatiflere ( Konya Şeker’e ait 2 fabrika, Kayseri Şeker’e ait 3 fabrika, Amasya Şeker’e ait 1 fabrika) ve 12’si özel sektöre ait. Toplam üretim kapasiteleri 3 milyon 151 bin ton.

Ayrıca, nişasta bazlı şeker(NBŞ) üreten 5 fabrikanın da toplam üretim kapasitesi 990 bin ton.

Bugünlerde sözleşmeli üretim çok gündemde. Türkiye’de sözleşmeli üretimin ilk başladığı ve en yaygın olduğu ürün şekerpancarı. Şeker üretiminin başladığı1926 yılından bu yana pancar üretimi sözleşmeli olarak yapılıyor. 2001 yılında kabul edilen Şeker Yasası ile şekerpancarı ve buna bağlı olarak şeker üretimi verilen kota ile üretiliyor. Her yıl Cumhurbaşkanı Kararı ile şeker fabrikaları ve nişasta bazlı şeker üreten fabrikalar bazında kotalar belirlenerek Resmi Gazete’de yayınlanır. Bu kota çerçevesinde üretim yapılır.

Resmi Gazete’nin 21 Mayıs 2024 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 2024 yılı için belirlenen toplam A kotası şeker üretimi 2 milyon 910 bin ton. Pancar şekeri kotası 2 milyon 837 bin 250 ton. Bu kotanın 1 milyon 13 bin tonu Türkşeker’e ait. Kayseri Şeker’in 469 bin 530 ton,........

© Ekonomim