Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli eserlerinden biri olan Türkiye İş Bankası, Büyük Taarruz’un yıldönümü olan 26 Ağustos 1924’te kuruldu. İş Bankası bugün 100. Yılını kutluyor. Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat sermaye koyarak kurduğu bankanın kurucu Genel Müdürü sonra 3. Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar’dı.

Türkiye İş Bankası, 100 yıl önce kurulduğunda Türkiye Cumhuriyeti’nin de kuruluş dönemiydi. Şartlar hiç açıcı değildi. Prof. Dr. Zafer Toprak’ın hazırladığı 4 ciltlik “Modern Türkiye Tarihi” ölümünden kısa bir süre sonra Folkart tarafından yayınlandı. Zafer Toprak, Cumhuriyet ve Ekonomi adıyla yayınlanan 2. ciltte Türkiye İş Bankası’nın kuruluş şartlarını özetle şöyle ifade ediyor:

“Cumhuriyet’te ulusal bankacılık Türkiye İş Bankası’nın kuruluşuyla, 26 Ağustos 1924’te başladı. Milli sigortacılık ise İş Bankası’nın iştirakleri olarak doğdu.(…)

Cumhuriyet Türkiye’si on yılı aşkın savaşların sonucu Osmanlı’dan bir enkaz devralmıştı. Bu nedenle Cumhuriyet’in temel sorunlarından biri bu enkazı kaldırmak, ülkeyi en kısa sürede çağdaş bir ekonomik yapıya kavuşturmaktı. Savaşlar sonucu beşeri sermaye büyük yara almıştı. Ülke nüfusunun üçte biri yitirilmişti. Hayvan varlığının dörtte üçü telef olmuştu. Kırsal kesimde tarım düzeni bozulmuş, sınırlı sayıda sanayi kuruluşundan geriye pek bir şey kalmamıştı.

1923’te İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi, iktisadi temel sorunlara eğiliyor, ülkenin geleceğe yönelik özlemlerini gündeme getiriyordu. Türkiye en kısa sürede iktisadi bağımsızlığını kazanmalı, çağdaş normlarda bir tarım toplumu olmalı, gecikmeksizin sanayi toplumunun temellerini atmalıydı.

Türkiye İş Bankası, 1924 yılında 1 milyon lira sermaye ile kurulmuştu. Her ne kadar adı "İş" bankası olmuş ve geniş şube ağıyla mevduat bankacılığında başı çekmişse de Cumhuriyetin kuruluş evresinde bir ticari kredi kurumu olmanın ötesinde banka Sümerbank la birlikte ülkenin sanayileşmesinde önemli görevler üstlenmişti. Öte yandan Cumhuriyet Türkiye’sinin bankacılık alanında gösterdiği çabanın geri planında İş Bankası’nın yetiştirdiği kadrolar yer aldı.”

Ticari bir banka olarak kurulsa da o yıllardaki ekonomik yapı gereği ve cumhuriyetin inşasında, kurumların oluşturulmasında çok önemli görevler üstlenmiş ve ülkeye önemli eserler kazandırmıştır. Bu yönüyle İş Bankası’nın tarihi cumhuriyetin iktisat tarihi ile bir paralellik gösteriyor.

Kuruluşundan itibaren tarımın içinde olan ve çok önemli kurumların oluşmasını sağlayan Türkiye İş Bankası, şeker sanayinin kurulmasında başroldedir. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda şeker ihtiyacı ithalatla karşılanıyordu. Bu nedenle ithal ikamesi politikası........

© Ekonomim