Vergi Sistemindeki Adalet­sizlik, KDV-ÖTV Sorunları ve Çözüm Önerileri

Türkiye’de vergi sistemi, do­laylı vergilerin (KDV, ÖTV, ÖİV vb.) ağırlığı nedeniyle eleştirili­yor. Gelir dağılımı adaletsizliği­ni artıran bu yapı, 2025’te bekle­nen vergi reformuyla değiştirile­bilir mi?

Dolaylı vergilerin ekonomik ve sosyal etkileri

1.Türkiye’de dolaylı vergi­lerin yapısı

Türkiye’de vergi gelirlerinin büyük kısmı dolaylı vergilerden oluşuyor. 2024 verilerine göre:

-KDV (Katma Değer Vergisi) Toplam vergi gelirlerinin @’ı (~1.2 trilyon TL).

-Temel gıda: %8

-Genel oran: 

-Lüks ürünler:

-ÖTV (Özel Tüketim Vergisi): pay (~600 milyar TL).

-Akaryakıt, alkol, tütün ve lüks mallarda yüksek oranlar.

-Diğer dolaylı vergiler (ÖİV, damga vergisi vb.):%5-10 aralı­ğında.

Toplam dolaylı vergi payı:e (OECD ortalaması: 4).

2.Dolaylı vergilerin adalet­siz etkisi

-Gelir eşitsizliğini artırıyor:

-Düşük gelirli aileler, harca­nabilir gelirlerinin %-30’unu dolaylı vergilere öderken, yük­sek gelirlilerde bu oran -15 civarında.

-Tüketimi baskılıyor:

-Özellikle enflasyonla bir­likte KDV ve ÖTV’nin yüksekli­ği, temel ihtiyaçlara erişimi zor­laştırıyor.

-Kayıt dışı ekonomiyi besli­yor:

-Yüksek vergi oranları, özel­likle KDV kaçakçılığını artırıyor (~150 milyar TL kayıp tahmini).

-İskandinav modeli: Yüksek gelir vergisi, ancak sosyal devlet hizmetleriyle destekleniyor.

-ABD: Şirketler ve yüksek ge­lirliler üzerinden dolaysız vergi ağırlıklı.

Vergi sisteminin sektörel etkileri

Otomotiv sektörü:

-ÖTV’nin araç fiyatlarının `’ını oluşturması

-2024’te binek araç satışların­da % düşüş

-Elektrikli araçlarda teşvikle­rin yetersiz kalması

İnşaat sektörü:

-KDV oranlarındaki dalgalan­maların konut maliyetlerine et­kisi

-Yapı malzemelerindeki vergi yükünün konut fiyatlarını - 20 artırması

Perakende sektörü:

-KDV artışlarının zincir ma­ğazalar üzerindeki etkisi

-E-ticaret platformlarıyla ge­leneksel perakende arasındaki vergi uçurumu

Vergi adaletsizliğinin makroekonomik sonuçları

-Gelir........

© Dünya