Har.2: Malûm Sakarya ile Bilecik ve Söğüt çevresindeki Halizones veya İlyas’ın Bölgesi. [İlyas’ın toprakları].

Makalenin amacı, Prof. Halil İnalcık’ın Osmanlı’nın kuruluş devresiyle ilgili bazı yanılgılarına dikkat çekmektir. Prof. İnalcık, 1105’te İznik’te Selçuklu yönetimi tekrar kuruldu; Halizones Yalak ovasıdır; Amorios Umur Beydir; Osmanlı 1302’de kurulmuştur gibi Osmanlı’nın evveli ve kuruluşuyla ilgili bazı hatalar yapar. Osmanlı devleti 1302 yılında kurulsaydı; devletin adı Ertuğrul oğulları olması gerekmez miydi? İnalcık, onlardan daha iyi biliyormuş gibi Kazvinî’yi hiç, Pahimeris’i pek az ve Halkokondiles’i de hiç kullanmamıştır. Bu husus, İnalcık’ın yanılgısına tesir etmiştir.

Açar Kelimeler: Halil İnalcık, Osmanlı, İznik, Söğüt, Amourios, Halizones, Yalak ovası, Ezber Bozan Tarih

Osmanlı konusunda yetke olan Prof. İnalcık’ı, Kayı boyu hakkında “Ezber Bozan Tarih on Reels” adlı videoda dedikleri ile Osmanlı’nın kuruluşuyla ilgili yazdıklarını 22. 05. 2023 tarihli dikgazete’de “Prof. Halil İnalcık’ta Yanılır” başlığı altında eleştirmiştim. Merhum İnalcık, yaklaşık 500 yıl önce Göller Bölgesi’nde vuku bulan coğrafî değişimi bilmiyordu ve kanaatimce bu yüzden yanılmıştı. Onun arazi çalışmaları İznik çevresiyle sınırlıydı ve yetersizdi. Merhum, Kıral Yolu, Bizans Askerî Yolu ile Sakarya, İznik, Söğüt, Ege Denizi [eski Eğirdir Gölü] ve sair birçok ismin birden çok olduğunu bilmiyordu. Ertuğrul-şah Bey, atası Oğuz Alp [Kaya/Kayı Bey] ve onun atası Gündüz Alp’in başlangıçta nerede ve nasıl bulundukları ile Bilecik bölgesine ne zaman geldiklerini de bilmiyor olmalıydı.

Ertuğrul oğulları, Göller Bölgesi ve bilhassa Eğirdir Gölü çevresinde Menteş-şah veya nâmı diğer Uc Gâzîsi Mehmet Bey ve oğullarına tâbi olarak faaliyet gösterdikten sonra, Menteşe oğlu Hamid Bey [Amourios] tarafından Söğüt civarına yerleştirilmişlerdi. İbn Said el-Mağribî’nin dediğine göre -biraz abartılı- Uc’ta, yâni Eğirdir [Denizli] dağları etrafında Mehmet Beye tâbi 200 bin çadır Türkmen vardı. O yüzden bu dağlara Türkmen Dağları denilmişti. Önceleri Selçuklu devletiyle sorun yaşamayan bu Türkmenler, 1243 Kösedağ bozgunu sonrası Uc’ta ayaklanmışlar ve adları zikredilmeye başlamıştır. Bunlar arasında 1245-1248 Koterinus [Kötürnekli Ahmet] Uc’ta ayaklandı ve Alâiye’yi kuşattı. 1250 aynı bölgede Oğuz? Melik; 1254 yılı sahilde, Krakka’da Afşar boyundan İslâm Bey ayaklandı (Flemming, 2018: 38-39; Turan, 1998: 519). Son cümlede zikredilen Oğuz Melik, Ertuğrul Gâzî’nin atası Oğuz Alp veya Kaya/Kayı Bey; sahil, Eğirdir Gölü sahili; Krakka ise Kharax, yâni Kotoiraikia [Kötürnek] köyü olmalıydı.

Uc Gâzîsi Mehmet Bey, Sultan IV. Kılıçaslan tarafından 1262’de Şarkîkaraağaç’ta haksız yere şehit edildi. Bundan sonra Moğol boyunduruğundaki Selçuklu devleti ile Uc Türkmenleri arasındaki husumet artarak devam etti. Bu husumette Hamidoğulları’na tâbi olan Ertuğrul-şah Bey ve ailesi de vardı. 1304 yılı Hamid Bey [Amourios], imparatorla yaptığı eski antlaşmayı yeniledi ve adamlarını iskân etmek için Sakarya bölgesinden toprak satın aldı. Bu toprakların idaresini oğulları ve bilhassa İlyas Beye [Alles/Hales] vermiş olmalı ki, buraya Halizones, yâni İlyas’ın toprakları denilmişti. Hamid Bey yedi oğluyla birlik 1305/1306’da sultanlığını ilân eden Şehzâde Kılıçaslan’a biat için Konya’ya gitti, ama Kılıçaslan tarafından katledildiler. İlyas Bey [Ales Amourios], katliamdan mucize eseri kurtuldu. Kılıçaslan’ı meydana davet etti; teke tek yapılan döğüşte........

© Dikgazete.com