Bu makalenin amacı, Miryokefalon Savaşı’nın yerini, konu ile ilgili metinlerde kullanılmış olan dilin yapısına bakarak tespit etmektir. Khoniates’in, “Honaz’dan imparator, Lampis üzerinden Kelainai’ye yürüdü. Bundan sonra imparator, Homa ve Miryokefalon’a geldi” tercümesi, iyi anlaşılmamış, hatta yanlış anlaşılmıştır. Dilbilgisi kuralına göre savaş, yürünen yerde, yâni Kelainai’de vukû bulmuştur.

“Yürüdü”, varılacak son yere işaret etmektedir. “Bundan sonra” ifadesi, Kelainai’ye vardıktan sonrasını değil, yürüme eylemine başladıktan sonrasını anlatmakta ve Khoniates’in Latince metninde; “bu yüzden” anlamına da gelmektedir. “Honaz, Lampis, Kelainai, Homa ve Miryokefalon” şeklinde yürütülen Manuel aslında “Honaz, Homa, Lampis, Miryokefalon ve Kelainai” şeklinde yürümüştür. Savaşın vukû bulduğu tarihte Uluborlu, hatta Kemer Boğazı’nın batısı Rum toprağı olduğuna göre Kelainai Dinar’da değil, hudutta; Kemer Boğazı ve Türk toprağındadır. Makalede Khoniates- Honiyates, Khonai- Honaz, Khoma- Homa, Kelainai- Kelene yazılacaktır.

Açar Kelimeler: Miryokefalon Savaşı, Khoma, Dinar, Uluborlu, Lampis, Kelainai, yürüdü, geldi, transit, geçti.

Miryokefalon Savaşı’nın yeri, konuyla ilgili tarihî metinlerdeki dilin yapısına bakarak tespit edilecektir. Dil olmadan insanların anlaşmaları mümkün değildir. Her dilin deyimleri vardır. Türkçede “üzerine yürüdü”, saldırdı anlamına gelir. Aşağıda görüleceği üzere MÖ 1400 Hitit metinleri ile ondan bin yıl sonra MÖ 430’lar Herodotos’da dahi yürünen veya üzerine yürünen yer, aynı Türkçedeki gibi savaş yapılan yerdir.

Biz, “Topraklı, 2012: Yol ve Tarih” adlı yayında, bu konu üzerinde durmuş ve Kelene’nin Kemer Boğazı’nda, Apameia’nın da Barla-Boyalı Mahallesi önünde bulunduğunu göstermiştik. Bu konuda [ISHE2019]-Bolu’da da bir tebliğ sunmuştuk.

Bu makaleyle Bolu’da sunduğum tebliği özet olarak güncellemek istiyorum.

1. Hitit kralı Murşil, Arzava’ya yürüdüm dedikten sonra Aura’ya gittiğini söyler (Kınal, 1953: 19). Hâlbuki Arzava, Aura’dan yaklaşık 50 km daha sonradır ve Muşil’in Arzava kıralını mağlup ettiği yerdir [bk.Har.1].

2. “Xerxes, toplanan kara ordusuyla birlikte Sardes üzerine yürümeye başlamıştı. Halys ırmağını geçip Firikya’ya ve bu ülke içinde yürünerek Kelene’ye varıldı. Menderes’in kaynakları buradadır. Menderes’e eşit bir ırmak olan Katarraktes de buradadır. Hatta Kelene agorasından kaynar ve Menderes’e karışır” (Herodotos, VII. 26). Üzerine yürünen Sardes’ten sonra zikredilen Kelene’den 382 km daha sonradır. Menderes ise, Pîrî Reis haritası [Har.3], [Har.1-2] ve Madalyon’da görüldüğü gibi iki göl arasındaki ırmaktır. Katarraktes de Marsyas’tır.

3. “Kıral [Manuel], hemşirezâdesinin öldürülmüş olduğundan haber alınca, büyük bir ordu toplayarak Türk hududuna yürüdü” (Ebû’l-Ferec, 1950: 422) denilir ki savaş, Türk-Rum hududunda yapılmış demektir. Savaşın bir kahramanı olan Manuel, İngiltere kıralına yazdığı mektupta, “Türklerin topraklarına girer girmez, aniden savaş naraları işitildi ve Türk birlikleri, İmparator hazretlerinin askerleriyle savaşmaya başladı” diye Ebû’l-Ferec’i tasdik eder [terc.: Kopraman, 2017: 68]. Böylece savaşın hudutta ve yürünen yerde yapılmış olduğu anlaşılır.

4. “Honaz’dan imparator, Lampis üzerinden Kelene’ye yürüdü” (Honiyates, 1995: 123) kaydı, Miryokefalon Savaşı’nın da, üstteki üç metinde görüldüğü gibi, yürünen yerde, yâni Kelene’de yapıldığına işarettir.

Mihael F. Hendy, “Honiyates, savaşın yeri hakkında mesafe bildirmez. Manuel’in yürüyüş yolunu Laodikya-Honaz, Lampe, Kelene ve daha sonra da oradan Homa’ya ve Miryokefalon’a ilerledi şeklinde verir. Kelene’den [Dinar] Homa’ya vasıl olmak için Konya’dan uzaklaşıp, tekrar gerisin geri yürümüş olmalıdır ki, işte bu yüzden Miryokefalon’un yerini tespit etmek sıkıntılıdır” der. Ve Honiyates’in “Miryokefalon isminin nereden türediğiyle ilgili açıkça kronolojik bir hata yaptığını” söyler (Hendy, 2018: 61, 65). Diğer tarihçi ve coğrafyacılar........

© Dikgazete.com