Vakf-ı berâ-yı meremmet-i köprü-yi āb-ı diñsüz; Orhan Pâdişâh [1324-327-362] vakf etmişdir. Çiftlik-i Savcı, der-karye-i Piyade. Hâsıl: 215.

Bu makale, Avni Öztüre’nin 1969 yılında yayınladığı Nicomedia İzmit Tarihi adlı eserindeki “Arifiye-Adapazarı arasındaki Dinsiz, ya da Beşköprü” ifadesi hakkındadır. Öztüre, Beşköprü için Dinsiz Köprüsü demekle yanılmıştır. Dinsiz Köprüsü, eski Adapazarı-Bolu yolunda ve Hendek ilçesi, Yağbasan köyü, Dinsiz Deresi üzerindeki köprüdür. Dinsiz adı, suyun kaynağı ve Hendek-Kızanlık köyü yanındaki bir Gayrimüslim yerleşimle ilgili olmalıdır. “Godless Bridge Dinsiz Köprüsü -The Tale of Beşköprü Masalı-” adlı makalemde Öztüre’ye inanmakla yanılmıştım.

Açar Kelimeler: Avni Öztüre, Nicomedia İzmit Tarihi, The Tale of Beşköprü Masalı, Dinsiz Köprüsü, Dinsiz Çayı, Ak-yazı, Hüdavendigâr, Yağbasan, Hendek, Adapazarı, Eski Adapazarı-Bolu Yolu, Yeniorman, Haraklı, Kızanlık, Balıklı, Çakallık

Yedi sekiz ayın sonunda nihayet Sakarya’da Dinsiz çayını [deresi] bilen birini buldum. Çaykışla köyünden Yunus Bey, Dinsiz deresi, Mudurnu çayına, Mudurnu çayı da Sakarya’ya dökülür dedi. Bir gün sonra da telefonla Yağcılar köyünün önceki muhtarına ulaştım. Mustafa Koçoğlu bana yardımcı olacak. 12 Ocak 2025 Pazar günü Dinsiz çayı ve Dinsiz Köprüsü’nü görmek için, bulutlu bir havada Adapazarı Serdivan ilçesi İstiklâl Mahallesindeki evimizden D100 yoluyla Akyazı-Yeniorman’a geldik. Yağbasan köyünde kahvehane olmadığı için Mustafa Beyle Yeniorman köyünde buluşacaktık. Oradan da Hendek ilçesine tâbi Yağbasan köyüne geçtik. Dinsiz Çayı, Akyazı ve Hendek ilçeleri arasındaki sınırı oluşturuyor. Yeniorman ile Dinsiz Köprüsü arası azami 1,5-2 km idi. Ataları 93 Kırcaali muhaciri olan 1961 Yağbasan doğumlu Mustafa Bey, halkı Manav olan Türkormanköy’den evliydi.

Dinsiz çayı ve Dinsiz Köprüsü’nü gördük ve resmini çektik [bk.R.1]. Oradan tekrar D100’e çıktık ve D100 yoluyla Dinsiz çayı [bk.R.2], Kargalı Hanbaba, oradan Yayalar, E80 Anadolu Otoyolu’nun altından geçip Beyköy, Balıklı veya Çakallık deresi, Martinler, Sarıyer, Dinsiz çayı [Kızanlık suyu] ve Çamlıca [Haraklı] köyüne geldik.

Yağbasan, üzerinde bir Tümülüs olan bir tepe üzerinde kurulmuş, manzarası çok güzel bir köy. Mustafa Bey köyün eski adı Turnik; Yağbasan adı için de, “köyde eskiden çok yağ üretilirmiş; bu yüzden Yağbasan adını almış” dedi ki, bu doğru değil. Zira Yağbasan, “yağı basan” [düşman basan] anlamında Türkçe bir isim olup, Yağbasan adlı çok yer adımız var. Benim esas merak ettiğim ise Dinsiz adının nereden geldiğiyle ilgiliydi?

Bu bölge her bakımdan güzel. Her taraf su, yeşillik ve verimli topraklar. Kendi köyüm ve çevresiyle kıyas kabul etmez. Bizler, Türkmen ve Yörük Türkler, Toros Dağlarının eteklerindeki kurak topraklara sıkışıp kalmışız. Bizim köyde bir dönüm tarlası bile olmayan çok aile var. Bizim oralar, buralara göre çöl sayılır.

Haraklı köyünde mısır öğüten değirmenci Kadir İçöz ile tanıştım [bk.R.3]. Bunlar Dinsiz Çayı için daha ziyade........

© Dikgazete.com