Har.1: Değişen Coğrafya ve Arzava Memleketleri: Appia’nın yerine işaret eden Euboia’daki Lampsakos veya Aigai [Ainos].

Makalenin amacı, Appia veya Apia olarak yazılan kentin yerini tayine çalışmaktır. Appia veya Apia, kanaatimce Arzava memleketlerinden Appavia’nın değişmiş hâlidir. Appavia, Anayol üzeri; ya Hellespontus ve Kuwalia gibi adları bulunan Kemer Boğazı’nın 5-6 km garbında, ya da Kemer Boğazı’nın 10-11 km güneyindeki Ainos veya Aigai’dir. Zira Ramsay, “Apae tesmiye edilen Aigai” der. Mira, Myrina, Myria veya Apameia ise Kemer Boğazı’nın 6-7 km güneyi, Barla-Boyalı önündedir. Arzava veya Küçük Arzava’nın merkezi, Gelendost Ayapa Hüyük iskelesi önündeki Apasa veya Arzava’dır. Gölün çekilmesiyle kalıntıları ortaya çıkan Apasa veya Efes, birkaç yıl önce sit alanı ilan edilmiştir.

Açar Kelimeler: Apia, Appia, Euboia, Peloponnes, Cicero, Appius, Firikya Salutaris, Asia eyaleti, Arzava, Appavia, Aigai

Cicero, 31 Tem. 51’de geldiği Laodikeia’da 3 gün kaldıktan sonra 5 Ağustos Apameia, 10 Ağustos Synnada, 16 Ağustosta Philomelion’a ulaştı. Cicero, bu merkezlerde bulunduğu kısa sürede idari ve adli konular ile ilgilendi. Kendisinden önceki Cilicia valisi Appius Claudius’tan kalan iki lejyonluk ordu oldukça zayıf ve düzensizdi; ordunun Philomelion’daki bölümü isyan halindeydi. Cicero, 24 Ağustos’ta Ikonion’a ulaştığında tüm ordunun mevcut birliklerini bir araya getirmeyi başardı (Tozan, 2016: 111-112).

Bu bilgiden MÖ 54-50 yılları arasında Eğirdir [Laodikya], Apameia [Barla-Boyalı önü], Şuhut [Synnada yanı], Akşehir [Filomelion] ve Konya’nın Kilikya vilâyetine dâhil olduğuna hükmediyoruz. Hıristiyan Hac yolu Kudüs cetveli: “Ceratae VI, Finis [Cilicia sınırı] X, Dadastana VI, Dağdan aşmak VI, Milia XI, Juliopolis VIII, Hyeronpotamum XIII, Agannia XI mil” (Ramsay, 1890: 240) kaydı bu iddiamızı teyid eder. Zira bu kayıttaki Ceratae Afyon Halımoru veya Belkaracahisar, Cilicia sınırı Şuhut ve Şuhut-Kali [Kalamos] çayı, Dadastana Anayurt [Alayund], Milia Şuhut Oynigan, Juliopolis Senirkent-Genceli, Hyeronpotamum [Mukaddes ırmak] Kemer Boğazı’ndaki ırmak, Agannia ise Köke köyü Gavur örenidir. Peutinger tablosunda ise Hıristiyan Hac Yolu şöyledir [bk. Ramsay, 1890: 240]:

“Juliopolis ile Valcaton arası XII, valcaton ile Fines Cilicia [Kilikya sınırı] arası X, Fines Cilicia ile Lagania arası XXVIII mil”. Valcaton bir mil hata ile Kemer Boğazı’ndaki ırmağa yerleşir. Peutinger, Valcaton ile Kilikya sınırlarını, bilgi için vermiş olup, ölçüler hatalıdır. Antonine ve Kudüs cetvelleri, Juliopolis ile Lagania’yı doğru ve 24 mil verirler Peutinger’e göre ise Kilikya sınırı, Kemer Boğazı’ndaki ırmak olup, hudut, zaman zaman değişebilmektedir.

11 Şubat 50’de Laodikeia’ya ulaşan Cicero, yine ilk iş olarak Appius’un neden olduğu bir mesele ile ilgilenmek durumunda kalmıştı. Laodikeia’nın 150 km kadar kuzeydoğusundaki Appia (Abya/Pınarcık) adlı yerleşimden gelenler inşa ettikleri bir binanın yapımının Cicero tarafından durdurulması ile ilgili olarak kendinden önceki vali Appius Claudius Pulcher’in şikâyetini içeren bir mektup getirmişlerdi [102]. [Tozan, 2016: 117-118].

Açık.102. Appius Claudius Pulcher’in bu binanın inşası ile niçin bu kadar ilgilendiği açık değildir. Ayrıca genelde Claudia gens’ine has bir isim olan Appius (m.)/Appia (f.) adı ile yerleşimin adı arasındaki isim benzerliği dikkat çekicidir. Hatta bir görüşe göre Appia, bizzat Appius Claudius Pulcher tarafından Cilicia valiliği sırasında kendi adıyla kurulmuş ve yerleşmeye kent statüsü verilmişti. [Tozan, 2016: 118, açık.102]

Tozan, Laodikya, Apameia ve Appia [Abya/Pınarcık] yerlerinde yanılmaktadır. Zira Cicero’nun [Kikero] 85 gün kaldığı Laodikya Eğirdir; Apameia Barla Boyalı önü, Appia ise ileride göreceğimiz gibi Arzava Memleketlerinden Appavia olmalıdır. Appia daha sonraki dönemler Apameia kentine tâbi bir........

© Dikgazete.com