Sayın Bingöl, Erzurum Mahalli Basın Tarihi adlı eserinizin ortaya çıkış süreci nasıl başladı? Sizi bu çalışmaya yönlendiren temel saikler nelerdi?

1994 yılında yaptığım yüksek lisans çalışmamın ne olması gerektiği konusuna düşünürken, hocam Prof. DR. Muammer Yaylalı’ya bu konuyu teklif ettim. Ama o zaman Erzurum’un mahalli basının ekonomik olarak irdelenmesi şeklinde teklif etmiştim. O da bunu kabul etti. Yüksek lisansımı verdikten sonra epey bir zaman kenarda kaldı. Sonra bazı dostlarım bunu genişleterek kitap haline getirmem konusunda ısrarcı oldular. Ben de onların ısrarların kıramadım ve yüksek lisans çalışmamı yeniden ele alıp uzun müddet üzerinde çalışarak yayımladım. Tabii bunda akademik hayattaki bazı dostlarımın büyük yardımları olduğunu belirtmeliyim. Bunlardan ikisi; Prof. Dr. H. Ömer Özden ve Doç. Dr. Ahmet Karakuş’tur. Kendilerine buradan tekrar teşekkür ediyorum.

Kaynaklara erişim süreci nasıl gelişti? Arşiv materyallerine, eski nüshalara ve görsel belgelere ulaşmada ne gibi zorluklarla karşılaştınız?

Erzurum Mahalli Basını ile ilgili kaynaklar genelde gazetelerin arşiv dosyalarında ve Atatürk Üniversitesi, Halk kütüphanesinde bulunuyordu. Buraları tararken hiçbir zorlukla karşılaşmadım. İlgili kişilerin hepsi gerekli yardımı yaptılar. Yıllarını bu mesleğe vermiş olan duayen gazeteciler konuşmalarıyla çok yardımcı oldular. Bunlardan biri Milletin Sesi gazetesinin sahibi rahmetli Kemal Alyanak’tır.

Kitabınızda okuma parçaları başlığıyla özgün bir bölüm yer alıyor. Bu tercihiniz neye dayanıyor? Hedeflediğiniz okur kitlesiyle nasıl bir etkileşim amaçladınız?

Gazeteciliği bir hayat tarzı, mesleki açıdan da bir yol olarak benimsemiş bu kişilerin tavsiyelerini çok önemli bulduğum için kitaba aldım. Bunların okur kitlesi üzerinde çok önemli etkileri olacağına inanıyorum.

Erzurum basınının Cumhuriyet öncesi dönemine dair ulaştığınız en erken yayınlar hangileridir? Bu yayınların ideolojik, kültürel ya da sosyal yönelimleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?

İsmail Bingöl: Doğu Anadolu’yu fikren aydınlatacak yayımlar yapılması amacıyla bu alandaki ilk çalışma Erzurum’da 1866 yılında Envâr-ı Şarkiyye (Doğu Işıkları) adıyla bir gazete yayımlanır. Gazete devletin resmi yayın organı olduğu için yazı ailesi yoktur. Yalnız matbaa müdürü tarafından yayımlanmaktadır. Haftada bir defa dört büyük sayfa halinde perşembe günleri çıkan gazete iki bin baskı yapmaktadır. Azınlıkların bulunduğu vilayetlerde çıkan bu gibi gazetelerin iki sayfası Osmanlıca, iki sayfası da azınlıkların konuştuğu dilde çıkardı. Bu yayınların ideolojik, kültürel ya da sosyal yönelimleri yoktu. Çünkü resmî gazete hüviyetindeydi. Yalnızca resmi yazılar yayımlanırdı.

Erzurum gibi bir taşra kentinde, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında çıkan gazetelerin dönemin siyasal-toplumsal yapısıyla ilişkisi........

© dibace.net