İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye’nin 1000 büyük sanayi kuruluşunu açıkladı. 2024 sonuçlarına göre hazırlanan liste reel sektörün durumu hakkında önemli ipuçları veriyor. Gelin, İSO’nun araştırmasını yedi maddede ele alalım: Ölçek, istihdam, kârlılık, faiz, ücretler, katma değer ve coğrafi dağılım.

BİR: ÖLÇEK – OKYANUSTA TAKA İLE SEYAHAT

İSO 500 ve İkinci 500 şirketlerinin Türkiye ekonomisine, ihracatına ve istihdamına katkısı aşikar. İSO 500 listesindeki firmalar 2024’de 8.7 trilyon TL ciroya erişti, 96 milyar dolar ihracat yaptı ve 824 bin kişilik istihdam sağladı.

İSO İkinci 500 firmalarının cirosu 1.4 trilyon TL, ihracatı 16 milyar dolar, istihdamı ise 291 bin kişi olarak gerçekleşti. Yani en büyük 1000 sanayi şirketimizin toplam 10.1 trilyonluk cirosu, 112 milyar dolarlık ihracatı, ve 1 milyon 115 bin kişilik istihdamı var. Her iki listedeki tüm firmalarımızı tekrardan kutluyorum.

Uluslararası bir kıyaslama yaparsak, sanayimizin en önde gelen şirketlerinin daha gidecek çok yolu olduğunu görüyoruz. İSO 500 şirketlerin 2024 yılı toplam cirosu 264 milyar dolar. İSO İkinci 500’ün toplam cirosu ise 42 milyar dolar. Yani, Türkiye’nin en büyük 1000 sanayi kuruluşu toplam 306 milyar dolarlık ciroya ulaşmış. Halbuki, tek başına Volkswagen’in 2024 cirosu 350 milyar dolar. Sanayimizin gözbebeği bin şirket bir yerde, tek başına bir şirket bir yerde!

Nitekim İSO 500’de 1 milyar doların üstünde cirosu olan sadece 47 şirket var. İlk 10 şirket İSO 500 toplam cirosunun dörtte birini oluşturuyor; ilk 50 şirket yarısını. Fark o kadar ciddi ki, ilk 500’ün birincisi TÜPRAŞ’ın cirosu 20 milyar dolar iken 500. şirketin cirosu 129 milyon dolar (şampiyonun yüzde 1’inden az), 1000. şirketin cirosuysa 56 milyon dolar. Fark o kadar ciddi ki, İSO 500’ün tepesindeki üç şirketin cirosu İkinci 500’deki şirketlerin toplam cirosu kadar.

Özetle, çok az sayıda şirkete odaklanmış bir sanayimiz var. Üstelik onlar bile daha küresel ölçekte küçükler.

İşin kötüsü, İSO 500 ve İSO İkinci 500 şirketlerimiz, ölçeğe ulaşmak yerine üç yıldır küçülüyor.

Mesela, 2024 yılında İSO 500 şirketlerinin üretimden satışları yüzde 36 artmış. Tabii Türkiye gibi yüksek enflasyonlu bir ülkede bu sayı tek başına bir anlam ifade etmiyor. Zira bu reel (üretici fiyatı enflasyonundan -ÜFE- arındırılmış) bazda yüzde 5’lik küçülme anlamına geliyor. İSO İkinci 500’ün bu sene ÜFE’den arındırılmış büyümesi: sıfır.

İKİ: İSTİHDAM – İŞ YOK

İSO 500 ve İSO İkinci 500 sonuçlarındaki belki de en çarpıcı konu istihdam.

İSO 500 şirketlerinin 2024’de yarattığı yeni istihdam 21 bin. İkinci 500 şirketleri için bu sayı sadece 7 bin! Yani toplamda 1 milyon 100 bin kişiyi istihdam eden en büyük bin sanayi şirketimiz 2024’te sadece 28 bin yeni istihdam yaratabilmiş.

Dahası var. Son üç senede İSO 500 şirketlerinin yaratabildiği toplam yeni istihdam 67 bin kişi. İSO İkinci 500 şirketleri içinse bu sayı 31 bin. Yani en büyük 1000 sanayi kuruluşumuz üç senede toplam 100 bin kişilik istihdam bile yaratamamış!

Büyüyemeyen sanayinin istihdamı, doğal olarak pek büyüyememiş.

Biliyorsunuz her yıl iş gücümüze 1 milyon genç arkadaşımız katılıyor. Yani, her yıl en büyük 1000 sanayi kuruluşunun toplamı kadar yeni istihdam yaratmamız lazım. Ne eğitimde ne de istihdamda olan yaklaşık 5 milyon gencimize iş bulalım desek, en az dört tane İSO 1000 kurmamız lazım. Halbuki performans ortada…

Bu yüzden, yatırım çekecek, girişimcinin önünü........

© Daktilo1984