Önce şunu görmeliyiz. Bu bir model. Sistematik olarak kurgulanmış. Demokrasiden uzaklaşan hemen her ülkede kurgu aynı. Seçim yoluyla iktidara gelen liderler ve siyasi partileri demokrasileri baltalıyor ve bunu yaparken bile önemli halk desteğine sahip oluyorlar. Üstelik onlar devlet kaynaklarını kötüye kullanırken, rakipleri üzerinde büyük baskı kurarken ve türlü manipülasyonla ülkelerini yönetirken bile oluyor bu. Peki ama nasıl? Farkına varmıyorlar mı? Yoksa demokrasi pek de umurlarında değil mi? Bu sorular çoğumuzun aklında. Eviriyor çeviriyoruz. Ya yanıt?

Demokrasinin en temel unsurlarından biri ile yani seçimle, halkların oy vermesi ile başa gelen liderlerin demokrat olmayan eylemlerde bulunan seçilmiş liderleri halk ne zaman dizginleyebilir? Bunu anlamak, günümüz demokrasilerinin hayatta kalma dinamiklerini çözmek açısından kritik. Freedom House verilerine dayanarak yapılan analizde, 1973-2018 yılları arasında 197 ülke “özgür” veya “kısmen özgür” kategorisinden düşmüş ve bu çöküşlerin çoğu (yüzde 45) lider kaynaklı bir altüst etme (executive takeover) yoluyla gerçekleşmiş. Yani otoriterleşmelerin yeni formu “demokrasi içinde demokrasi yıkımı” seçilmişlerin sistemle oynayarak demokrasiyi aşındırması.

Liderlerin nasıl yaptığını biliyoruz az buçuk ama ya toplumlar? Seçilmişlerin istediği gibi at koşturduğu düzene “dur” neden denilemiyor? Denilse de iktidar neden ellerinden alınamıyor? Yaşadığımız, havasını soluduğumuz Türkiye bunun en çarpıcı örneklerinden. Geçen hafta “CHP’nin yükü hepimizin yükü” başlıklı yazımda küçük sorularla konuyu ele almıştım. Ama yetmedi. Uzun zamandır kafamı kurcalayan bu konuyu........

© Cumhuriyet