Tarihin her döneminde toplumlar, aralarındaki anlaşmazlıkları çözmek için çoğu zaman savaşa başvurdu. Silah ve askeri güç bakımından üstün olan taraf, kendi çıkarlarını diğer topluma kabul ettirmekte daha etkiliydi. Savaş, yalnızca devletlerin değil, bireylerin de kaderini belirledi; milyonlarca insan öldü, yerinden edildi, toplumlar yıkıma uğradı. Özellikle Sanayi Devrimi ve şehirleşmenin artmasıyla insanlar arası etkileşim yoğunlaştı, savaşın yıkıcı sonuçları daha görünür duruma geldi ve bu durum insanlık vicdanında bir sarsıntıya yol açtı.

19. yüzyılın sonlarında, savaşların yol açtığı büyük acıların önüne geçmek amacıyla bazı ilk adımlar atıldı. 1899 ve 1907 Lahey Konferansları sonucunda savaş hukukunun temelleri atıldı. Bu konferanslarda esirlere zarar verilmemesi, kadın ve çocuklara dokunulmaması, kimyasal silahların yasaklanması, sivil yerleşim yerlerinin hedef alınmaması gibi kurallar benimsendi. Aynı dönemde, devletler arasındaki anlaşmazlıkların mahkemeler yoluyla çözülmesi için Lahey’de Milletlerarası Daimi Hakem Mahkemesi kuruldu. Birinci Dünya Savaşı’na kadar devletler arasındaki uyuşmazlıklar doğrudan savaş nedeni olabiliyordu.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra galip devletlerin öncülüğünde Milletler Cemiyeti kuruldu. Cemiyetin temel amacı, barışı korumak, devletler arası işbirliğini artırmak ve yeni bir savaşın önüne geçmekti. Cemiyetin sözleşmesine göre, devletler savaşa girmeden önce mahkemeye, hakeme veya Milletler Cemiyeti Meclisi’ne başvurabileceklerdi. Ancak cemiyet, büyük ölçüde İngiltere ve Fransa gibi galip devletlerin güdümündeydi. Almanlara dayatılan ağır Versay Antlaşması, toprak kaybı, ordusuzlaştırma ve yüksek tazminatlar gibi yükümlülüklerle Almanya’yı siyasi ve ekonomik olarak ezdi. Bu baskılar, İkinci Dünya Savaşı’nın önemli nedenlerinden biri oldu. Devletler arasında uyuşmazlığı çözmek üzere 1921 yılında Milletlerarası Daimi Adalet Divanı kuruldu. 1928 yılında yapılan Briand– Kellogg Paktı ile savaşın bir çözüm aracı olarak kullanılmasına son verilmesi hedeflendi. Milletler Cemiyeti ikinci büyük savaşın çıkmasını........

© Cumhuriyet