“Hadi, gelin de dikkatle seyredin bu korkunç yıkıntıları,/ Küllerini şu talihsizin, şu döküntüleri, şu kalıntıları...” Lizbon Felaketi Üzerine Şiir’de Voltaire, 1 Kasım 1755 yılında Lizbon’da yaşanan, rihter ölçeğine göre 9 şiddetinde olan, yüz bine yakın insanın ölümüyle sonuçlanan büyük felaketten söz eder. Şiir, kimilerince kötülükleri abartıyor, hatta Tanrı’ya başkaldıran bir tutum izliyordu. Voltaire, dişini sıktı ve yanıtı onlara büyük bir yapıtla verdi: “Candide ya da İyimserlik.”

***

“Candide ya da İyimserlik”i dilimize kazandıran, yaşamının önü kesilmek istenmesine rağmen tekerlekli sandalyesindeki direnci hepimize umut olan düşünürümüz Server Tanilli, Voltaire’in “Aydınlanma çağının kutup yıldızı” olduğunu söyler. Kitap, iyiliğin ve kötülüğün iki yüzünü temsil eder. Tanık olduğu iğrençliğe varan kötülükler karşısında insan doğasının nasıl ezildiğini gösterir göstermesine ama dünyayı düzeltme görevini her şeyden önce Tanrı’ya değil insanlığa bırakır. Kitapta bir bölüm vardır ki hepimizi derinden sarsmaktadır: “Gelecekteki Depremlerin Önlenmesi İçin Harikulâde Bir Ateş Nasıl Yakıldı?” Bu bölümde, Portekizli din adamlarının harabeye dönmüş kenti eski haline getirilebilmek için devasa bir engizisyon ateşi yakılması gerektiğine nasıl karar verdiğini anlatır.

***

1 Kasım 1755 tarihi aslında Hıristiyanların her yıl kutladıkları Azizler Günü’dür. Deprem altı dakikaya yakın sürer. Kurtulanlar limana sığınır.........

© Cumhuriyet