Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1998 yılından itibaren, 31 Mayıs tarihini, tütün ürünlerinin kullanımının getirdiği zararlara dikkat çekmek amacıyla “Dünya Tütünsüz Günü” olarak anmakta. Örgüt, bu yıl belirlediği tema ile, adölesanlar başta olmak üzere hedef grupları çeşitli cazibelerle bağımlı yapmak isteyen tütün şirketlerinin maskesini düşürmeyi amaçlamaktadır.

Tütün şirketlerinin kazanç eksenli stratejileri arasında lezzet artırıcılar, çekici ambalajlar ve dijital medya aracılığıyla yapılan hedefli pazarlamaların yer aldığı uzun zamandır biliniyor. Öte yandan bugün itibarıyla gençler arasında e-sigara kullanımı, dijital dünyanın cazibesi de kullanılarak, kimi ülkelerde sigara içme oranlarını iki katına çıkarmış durumda. DSÖ, gün vesilesiyle, bu taktikleri açığa çıkararak, lezzet yasakları ve tanıtım kısıtlamaları gibi daha güçlü politikaların uygulanmasını savunuyor.

Çünkü biliyor ki DSÖ, nikotin ve tütün ürünleri son derece bağımlılık yapıcıdır ve kullanımı sürdürmek için tasarlanmıştır. Daha önemlisi bu ürünler kullanıcıları bir bağımlılık döngüsüne hapseder ve katkı maddeleri sayesinde tütünün sertliğini maskeleyerek başlamayı kolaylaştırır ve bırakmayı zorlaştırırlar.

O nedenle DSÖ, artık bağımlılık yapan nikotini ‘şeker kaplayarak’ pazarlamak yok diyor. Cazip görünen, cazip hale getirilen ürünlerin arkasındaki karanlık niyetleri afişe ederek, “Artık hile yok, tuzak yok” diyor ve hükümetlere çağrıda bulunuyor: “Tütün ve nikotin endüstrilerinin insanları oyun kitaplarıyla kandırmasına izin vermeyin.”

***

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ise 2025 yılının 31 Mayıs’ında -tıpkı obezite sorununda olduğu gibi- meydanlarda kurduğu stantlarla sigara içenlere bağımlı olduğunu söylemeye çalışıyor. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün 15 Mayıs 2025 tarihli yazısına istinaden, millet bahçeleri, büyük parklar, kent meydanları, alışveriş merkezleri, pazar yerleri, üniversite kampüsleri ve camiler gibi yerlerde sürdürülen “İdeal Kilonu Öğren, Sağlıklı Yaşa” kampanyası kapsamında oluşturulan ölçüm stantlarında “Sigarayı Bırak, Hayatını Değiştir” kampanyasını yürütmeyi öngörüyor. Kampanya doğrultusunda insanların nefesindeki karbonmonoksit seviyelerinin ölçümünü ve kişilere bağımlılık testi yapılmasını hedefliyor.

Sağlıklı yaşam konusunda yapılacak bilgilendirme, verilerin Tütün Bağımlılığı Bilgi Kartı’na işlenmesi, kişilere Alo 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı’nın duyurulması ve arzu edenlerin sigara bırakma polikliniklerine yönlendirilmesi ise kampanyanın diğer unsurları…

***

Dünya Sağlık Örgütü’nün ve T.C. Sağlık Bakanlığı’nın yaklaşımlarını topluma yönelik koruyucu sağlık hizmetleri çerçevesinde değerlendirmek doğru olur. Bu bağlamda DSÖ, 2025 yılında seçtiği tema ile “tütün salgını”nı yaratan ana unsur olan tütün şirketlerine dikkat çekiyor. Dünya kamuoyunun tepkisini, insanları hastalandıran ve öldüren bir zehri şeker katarak satmaya çalışan şirketlere yönlendirerek, kamuoyunun vereceği destekle hükümetleri bu şirketlere karşı yaptırıma davet ediyor.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından tütün şirketlerine yönelik gücünü kullanmasını istediği hükümetlerden birisi olan Türkiye Cumhuriyeti ise 2025 yılında seçtiği tema ile tütün şirketlerinin bağımlılık ağına yakalanmış olan insanların bağımlı olduklarını fark etmelerini ve bağımlılıktan kurtulmalarını hedef alıyor.

Fark edileceği üzere DSÖ’nün yaklaşımı tütün kullanımının ekonomi politiği zemininde sağlığı var eden sosyal bileşenlere dikkat çekerken; Türkiye Cumhuriyeti (Sağlık Bakanlığı), sağlıklı yaşamayı sosyoekonomik zeminden azade kişisel bir durum, sorun ve sorumluluk olarak ele alıyor.

Bu bakış farklılığı nedeniyle DSÖ şirketlerin kâr eksenli karanlık........

© Birikim