TÜİK 3 Ocak 2025’te 2024 yılı enflasyon verilerini açıkladı. Bu veriler hayati öneme sahip. Bir yandan yıl sonu enflasyonu göstermesi nedeniyle önemli. 2025 yılında ücretlere yapılacak zamlarda yıl sonu veya son 6 aylık enflasyon oranı dikkate alınıyor. Dahası bu veriler, emekli aylıkları ve memur maaşlarının hesaplanmasında son altı aylık enflasyon oranı dikkate alınacağı için önemli. Diğer bir ifadeyle TÜİK’in enflasyon oranları ücret, maaş, yevmiye ve aylık gibi emek gelirlerinin artışları açısından hayati öneme sahip. TÜİK adeta en büyük patron gibi emek gelirlerinin artışında asıl belirleyici durumunda.

TÜİK enflasyon verileri doğrudan halkın cebini, sofrasını, ekmeğini etkilediği için haliyle çok tartışılıyor. Halkın günlük yaşamını, geçim şartlarını herhangi bir istatistikten çok daha fazla etkiliyor. TÜİK’in enflasyon verileri “hayat memat” meselesi. İşsizlik verilerindeki hata veya eksik de önemli ancak bunun halkın ekmeğine etkisi daha dolaylı ve uzun vadeli. Aynı şey büyüme ve gelir bölüşümü verileri için de geçerli. Bu verilerin halkın sofrasına etkisi daha dolaylı. Ancak enflasyon verileri öyle değil. Derhal ve doğrudan sonuç yaratıyor. O nedenle üzerinde büyük tartışma var.

TÜİK’in enflasyon verilerinde hata veya yanlış yapması bir başka kişinin veya kurumun hata yapmasına benzemez. TÜİK’in enflasyon verilerindeki hata başka bir verideki hataya benzemez. Çünkü TÜİK verileri mevzuat gereği pek çok emek geliri artışında nispi emredici nitelikte. Peki TÜİK enflasyonu doğru ölçüyor mu?

Enflasyon verilerinin doğrudan gelirler politikasını ve hükümetin ekonomi politikasını etkilemesi nedeniyle kurumun siyasal etki ve baskı altında olduğu yönünde geniş bir kanaat var. Nitekim TÜİK yönetimin özerk olmaması ve doğrudan idareye bağlı olması nedeniyle bu eleştiriler daha da yoğunlaşıyor.

TÜİK’in pek çok verisi üzerinde yıllardır tartışmalar var. Bunlardan biri işsizlik istatistikleriydi. Aralarında benim de olduğum çeşitli kişi ve kurumlar TÜİK’in işsizlik verilerini yıllarca eleştirdik. TÜİK’in sadece dar tanımlı (açık) işsizlik açıklamasının yetersizliğini vurguladık. TÜİK uzun bir görmezden gelme döneminden sonra doğru yolu buldu! Eleştirileri dikkate alarak 2021 Mart ayından itibaren diğer işsizlik türlerini de açıklamaya başladı. Bu son derece olumlu bir adımdı.

TÜİK 2021 yılı başlarında birkaç danışma kurulu oluşturarak verilerini iyileştirmeyi kararlaştırdı. Ancak kısa sürede bundan vazgeçti. TÜİK şeffaf ve denetlenebilir değil. Dahası TÜİK enflasyon verileri konusunda karartma ve veri saklama yoluna gidiyor. Haksızlık etmeyeyim. Evet TÜİK veri açıklayan pek çok özel veya kamusal kuruma göre daha detaylı metaverilere sahip. TÜİK pek çok araştırmanın mikroveri setini açıklıyor. Ancak iş enflasyon verisine gelince işler değişiyor. TÜİK bunca tartışma konusu olan ve hayati öneme sahip enflasyon verileri konusunda giderek daha kapalı hale geliyor. Veri saklıyor.

TÜİK enflasyon hesabına esas aldığı ortalama madde fiyat listesini Haziran 2022’den itibaren açıklamaktan vazgeçti. Oysa madde fiyat listesi 2003 yılında bu yana düzenli açıklanan bir veriydi. TÜİK enflasyonun yükselişe geçtiği 2022 yılında adeta dalga geçercesine madde fiyat listesini gizlemeye başladı. Bu durum kuşkusuz TÜİK verileri üzerindeki şaibeyi daha da artırdı.

TÜİK’in madde fiyat listesini açıklamaktan vazgeçmesi üzerine DİSK idari yargıda dava açtı. Ankara 6. İdare Mahkemesi 31 Mart 2023 tarihli 2022/2383 Esas ve 2023/700 sayılı Kararı’yla bu verilerin açıklanmasının TÜİK’in görevi olduğuna karar verdi ve mahkemenin kararı istinaf aşamasından geçerek kesinleşti. Bir hukuk devletin beklenen ilgili idari kurumunun kesinleşmiş yargı kararına derhal uymasıdır. Ancak TÜİK bu kararın gereğini yapmayarak yargıya meydan okumaya devam etti. TÜİK kesinleşmiş yargı kararına rağmen hukukun arkasından dolanarak başka davalarla sorunu sürüncemede bırakmak istedi. Ancak TÜİK’in yargı nezdinde yaptığı tüm girişimler reddedildi. TÜİK, DİSK’in yaptığını bütün başvurulara rağmen madde fiyat listesini açıklamadı. TÜİK yönetimi Anayasaya ve Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerine meydan okudu ve okumaya........

© Birgün