Torba teklif kapsamında, enerji (özellikle baz yük santralleri için kömür) ve madencilik faaliyetlerinin, “tapuda zeytinlik” olarak kayıtlı ya da fiilen zeytinlik bulunan alanlarda yürütülebilmesine olanak sağlandı.

Kamuoyunda “Zeytinlik Yasası” veya “Süper İzin” olarak adlandırılan yasa, TBMM Genel Kurulu’nda 255 kabul, 199 ret oyuyla 17 Temmuz 2025’te kanunlaştı.

Bu hükümler, yalnızca kamuoyunu yatıştırmaya yönelik; zeytin ağaçlarını gerçekten koruyacak bir içeriğe sahip değil. Bir ağaç, istediğimizde yerini değiştirebileceğimiz bir oyuncak ya da bir yerden bir yere taşıyabileceğimiz bir nesne değil.

Bir şeyi yapabilme kapasitesine sahip olmak yapılan şeyin doğru olduğu anlamına gelmiyor. Zeytin ağaçlarını taşımak teknik olarak mümkün olabilir ama bu, onların yaşadıkları ekolojik bağlamdan koparılmasını haklı çıkarmaz.

Tıpkı ormanlarda olduğu gibi: Ağaçları kesip başka yere taşımak teknik olarak mümkün olabilir, ama bu müdahale, o ağacın yaşadığı ekolojik ilişkiler ağını ve katkı sağladığı bütün bir yaşam sistemini yok saymak demektir. Suzanne Simard’ın ‘Anne Ağaç: Ormanın Bilgeliğinin Keşfi’ adlı kitabı tam da bu noktada, bir ağacın yerinden edilmesinin yalnızca o ağacı değil, bütün bir orman topluluğunu nasıl etkilediğini bilimsel verilerle ortaya koyuyor.

Simard, ormanı teknik imkanlarla şekillendirilebilecek bir ‘nesneler bütünü’ olarak değil, bir ‘ilişkiler ağı’ olarak görüyor.

Her şey birbiri ile bağlantılı. Simard’ın, bilimsel bulguları kişisel anılarıyla iç içe geçirerek yazdığı ‘Anne Ağaç’ kitabını okuyup bitirdiğinizde hissettiğiniz ana duygu da bu oluyor: Her şey birbiri ile bağlantılı...

Simard’ın kitabını biraz daha ayrıntılı biçimde ele almak gerekiyor.

Orman ekolojisti Suzanne Simard’ın kitabı Barış Gönülşen çevirisiyle Tellekt Yayınları tarafından yayımlandı. Kitap, ağaçların ve orman ekosistemini oluşturan çeşitli öğelerin birbirleriyle olan karmaşık ilişkilerini ve iletişim ağlarını anlatıyor.

Simard, ağaçların yalnızca bireysel varlıklar olmadığını ve yeraltındaki kök mantar ağları (mikorizal ağlar) aracılığıyla birbirleriyle bağ/iletişim kuran sosyal varlıklar olduğunu ve bu işbirlikçi davranışların insanlar için de öğretici olduğunu vurguluyor.

“Sözlüğü açtım. Mikoriza fungusu bitkiyle bir ilişki kuruyordu, bir tür ölüm kalım ilişkisi. Bu ortaklığa girmediğinde bitki de fungus da hayatta kalamıyordu. … İki yönlü bir değiş tokuş. Bir mutualizm. Karşılıklı ortaklık. … Mikoriza. Bu sözcüğü nasıl aklımda tutabilirdim? Myco mantar, rhiza ise kök gibi bir şeydi. Mikoriza kökmantar demekti.” (sayfa 82-83)

Ormandaki büyük ve yaşlı ağaçların (anne ağaçlar), genç fidelerle bağlantı kurarak onlara karbon, su ve besin aktardığını; bu sayede fidelerin hayatta kalma şansını artırarak ormanın sağlıklı bir ekosistem olarak devamlılığına katkı sağladığını ortaya koyuyor. Bu bulguların, ormanların bir bütün olarak sağlığını korumak için dayanışma içinde çalışan karmaşık, canlı topluluklar olduğunu gösterdiğini ifade ediyor.

Simard, orman ekosisteminin temelinde rekabetin değil, işbirliği ve paylaşımın yattığını vurguluyor. Bunu mümkün kılan şey ise bitkilerle mantarlar arasındaki ortak yaşam ilişkisi:

“Mikoriza ortakyaşarlığının bundan 450 ila 700 milyon yıl önce okyanustan karaya geçen kadim bitkilere dayandığı düşünülüyordu. Bitkilerin funguslarla kolonileşmesi, üzerinde bitki örtüsü olmayan, yerleşime uygun olmayan kayalarda tutunabilmelerine yetecek besinleri elde etmelerini, karada hayatta kalmalarını sağlamıştı.” (sayfa 84)

Kitap, yalnızca bilimsel keşifleri değil, Simard’ın yaşam öyküsünü de içeriyor. Yazarın çocukluk yıllarından başlayan ve bir orman ekolojisti olarak günümüze uzanan yaşam yolculuğuna hem bilimsel hem de edebi bir dille adım adım eşlik ediyoruz.

Simard’ın anlatımı, kişisel yaşamı ile bilimsel araştırmaları arasındaki bağlantıları gözler önüne seriyor. Kitap, bir bilim insanının zihninin nasıl işlediğini........

© Bianet