İnsanoğlu, tarih boyunca keşif ve fetihlerle sınırlarını genişletmiştir. Okyanusları aşmış, yeni kıtalar keşfetmiş ve hatta İngiltere ve hatta ABD gibi ülkeler tarihleri boyunca sömürgecilikle birçok toprağı işgal etmiş ve sonra da kontrol etmiştir. Ancak şimdi aynı şekilde insanoğlu gözünü gökyüzüne, özellikle de Ay'a dikmiş vaziyette. Uzaya gitme başarısı elde etmiş ülkeler şimdiden uzaydaki mülkiyetleri paylaşma derdindeler. Fakat Ay'da veya diğer gök cisimlerinde mülkiyet hakları konusu, uluslararası hukuk ve politikada karmaşık bir mesele olarak karşımıza çıkıyor. Bu yazıda, uzayda mülkiyet haklarının mevcut durumu, gelecekteki olası senaryolar ve bu konuda yaşanabilecek uluslararası çatışmaları ele alacağız.

1967 yılında yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Dış Uzay Antlaşması (Outer Space Treaty), uzay faaliyetlerinin barışçıl amaçlarla yürütülmesini ve hiçbir ülkenin uzayda egemenlik iddiasında bulunmamasını öngörür. Antlaşmanın temel maddelerinden biri, Ay ve diğer gök cisimlerinin ulusal egemenlik tesisine kapalı olduğunu belirtir. Yani, hiçbir devlet Ay üzerinde egemenlik iddia edemez.

Bununla birlikte, 1979 yılında hazırlanan ve 1984'te yürürlüğe giren Ay Antlaşması (Moon Treaty), Ay ve diğer gök cisimlerinin "insanlığın ortak mirası" olduğunu vurgular ve bu cisimlerin kullanımı ve keşfi konusunda daha detaylı düzenlemeler getirir. Ancak, bu antlaşma beklenen ilgiyi görmemiş ve sadece 17 ülke tarafından onaylanmıştır. Önde gelen uzay güçleri olan ABD, Rusya ve Çin gibi ülkeler, antlaşmayı imzalamamışlardır.

Uluslararası antlaşmalar, devletlerin Ay ve diğer gök cisimleri üzerinde egemenlik iddia etmesini yasaklarken, bireyler ve özel şirketler konusunda net bir düzenleme getirmemiştir. BM Tüzüğü'nde, mülkiyet haklarıyla ilgili iki uluslararası hukuk kavramı vardır. Biri bir ülkenin kendini savunma hakkı, diğeri ise müdahale etmeme ilkesidir. Uluslararası hukukun müdahale etmeme ilkesi (noninterference policy), uluslara başkalarını........

© Aydınlık