TCMB’nin geçen hafta içinde açıkladığı 2025 yılı dördüncü enflasyon raporu sonrası “Para Arzı ile Enflasyon İlişkisi” konusu kamuoyunda daha çok tartışılır hale geldi. Benzer şekilde sosyal medyada çok sayıda ana akım neoliberal ekonomistin dünya para arzının rekor seviyeye ulaştığı ve sözde ‘felaketin kapıda olduğu’ iddiaları yaygın şekilde paylaşıldı. Para arzı ile enflasyon arasındaki ilişki Milton Friedman’ın parasalcı (monetarist) çerçevesine dayandırılarak açıklanmaktadır. Özellikle M2 para arzı büyümesini enflasyon ve büyüme oranlarının toplamıyla karşılaştırarak enflasyon dinamikleri açıklanmaya çalışılmaktadır. Ancak bu yaklaşım, bugün modern makroekonomik tartışmalarda oldukça sınırlı, tek yönlü ve yetersizdir. Özellikle son 20–25 yılda hem gelişmiş hem de gelişen ülkelerin deneyimleri, tek başına para arzı artışının enflasyonu belirlemediğini, hatta çoğu durumda para arzı göstergelerinin geriden gelen ve zayıf ilişkili değişkenler olduğunu ortaya koymuştur.

Neoliberal parasalcı ekonomist Milton Friedman’ın ünlü formülasyonu şudur; “Enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur”. Ancak modern ekonomi literatürü, enflasyonun yalnızca parasal nedenlere indirgenemeyeceğini göstermektedir. Özellikle 2008 Küresel Krizinden sonra: ABD, AB ve Japonya gibi ekonomilerde para arzı muazzam ölçüde artmış, ancak enflasyon uzun yıllar düşük seviyelerde kalmıştır. 2008–2020 arasında ABD'de M2 para arzı 3 kat artmıştır, ancak enflasyon bu dönemin büyük kısmında yüzde 2’nin altında seyretmiştir. Bu olgu, para arzının enflasyonun tek belirleyicisi olmadığı gerçeğini açıkça ortaya koyar. Dolayısıyla ana akım neoliberal ekonomistlerin M2 büyümesi > enflasyon büyüme şeklindeki formülü, gerçek dünyada ekonomik ilişkileri izah etmek için yetersizdir. Ekonominin dinamikleri, çok değişkenlidir; tek bir eşitlik üzerinden açıklanamaz.

Ana akım neoliberal ekonomistler para arzını merkeze koysa da modern enflasyon tartışmalarında........

© Aydınlık