Jeopolitik kırılma noktası Kıbrıs
Dünya deniz ticaret yolları, küresel ekonomide kritik öneme sahiptir. Ülkeler arasında ham madde, tüketim malları ve enerji kaynaklarının taşınmasında deniz ticaret yolları rol oynar. Çip, yarıiletken ve sensör endüstrisinin, tedarik zincirinin gelişiminde de bu yollar yer kaplamaktadır. Yazımızda, deniz ticaret yollarının yarattığı etkileşimin Türkiye’nin jeopolitik rotasına etkileri değerlendirilmiştir.
Dünyadaki başlıca deniz ticaret yollarını; Malakka Boğazı, Süveyş Kanalı, Panama Kanalı, Hürmüz Boğazı, Babülmendep Boğazı, Bering Boğazı, Cebelitarık Boğazı, Ümit Burnu, Dover Boğazı, Singapur Boğazı, İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Kuzey Deniz Rotası (Arktik Deniz Yolu), Hint Okyanusu Ticaret Yolu, Trans-Pasifik Ticaret Yolu ve Trans-Atlantik Ticaret Yolu olarak sıralamak mümkündür. Küresel ekonominin omurgasını oluşturan bu yolların güvenliği ve serbestliği, dünya ticaretinin sürdürebilirliğinde belirleyicidir.
Çip, yarıiletken ve sensör endüstrisi ile dünya deniz ticaret yolları arasında doğrudan bir etkileşim mevcuttur. Günümüzün vazgeçilmezi haline dönüşen elektronik cihazların (bilgisayar, telefon, otomobil, tıbbi cihazlar, savunma sanayii ihtiyaçları vd.) temel bileşenleri arasında yer alan çip, yarıiletken ve sensörlerin üretim ve tedarik zinciri, küresel deniz ticaret yollarına bağlı ve bağımlıdır.
Elektronik cihazların temel bileşeni-ECTB (çip, yarıiletken, sensör vd.)’nin hammadde ve kimyasal tedariği (Asya, Afrika, Avrupa ve Amerika), üretimi (Asya, Amerika ve Avrupa), montajı ve test aşaması (Güney Doğu Asya) çoğunlukla bu yollar üzerinden sağlanmaktadır. Dolayısıyla bu süreç çoğunlukla deniz yolları üzerinden yürümektedir.
Çin, Çin-Tayvan ve Güney Kore’de üretilen ECTB’ nin tüm dünyaya dağıtım kanalı olarak Malakka Boğazı, Asya’da üretilen ECBT’nin Avrupa’ya ulaşım kanalı olarak Süveyş Kanalı, Asya’da üretilen ECBT’nin Amerika’ya ulaşım kanalı olarak Panama Kanalı ve ECTB üretimi için gerekli olan enerji kaynaklarının iletiminin sağlanması için Hürmüz Boğazı öne çıkmaktadır. Bu yollar üzerinde yaşanabilecek kazalar, savaş durumları ve doğal afetler ECTB tedariğinin güvenliği için önemli jeopolitik riskler taşımaktadır. Örneğin Tayvan Boğazı ve Güney Çin Denizi’nde gerçekleşebilecek jeopolitik gerginlikler ECTB tedariğinde riskler doğurur. Bununla birlikte yakın dönemde yaşanan Kovid-19 küresel salgın süreci, dünya deniz ticaret yollarında aksamalara neden........
© Aydınlık
